Η οικονομία είναι η επιστήμη η οποία (μεταξύ άλλων) προσπαθεί να διαχειριστεί κατάλληλα τη λέξη «επιλογή», Βεβαίως απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη της σύγκρισης. Πρέπει λοιπόν να επιλέξει - μεταξύ των διαθέσιμων επιλογών - την καλύτερη δυνατή χρήση των περιορισμένης ποσότητας παραγωγικών συντελεστών ώστε να οδηγηθούμε σε μια κατάσταση βελτίωσης του «γενικού» καλού.

Προς την κατεύθυνση αυτή θεμελίωσε κανόνες οι οποίοι (πάντα κάτω από τους απαραίτητους περιοριστικούς παράγοντες) στοχεύουν στην κοινωνική ευημερία που ανά περίπτωση μπορεί να «εκφράζεται» με τη μεγιστοποίηση της χρησιμότητας, του εισοδήματος και των κερδών ή με την ελαχιστοποίηση του κόστους και τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων που εμφανίζονται για το σύνολο όταν η άσκηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα «ατομικιστική» λογική.

Τα οικονομικά υποδείγματα σπάνια περιγράφονται από γραμμικές σχέσεις δεδομένου ότι είναι από τη φύση τους πολυπαραγοντικά. Οι λόγοι στους οποίους οφείλεται η πολυπλοκότητά τους βρίσκονται αφενός στο «απρόοπτο» της συμπεριφοράς που είναι σαν στοιχείο ενσωματωμένο στην ανθρώπινη υπόσταση και αφετέρου στην ύπαρξη – εμφάνιση αστάθμητων παραγόντων που δεν είναι (πάντα) δυνατή η ακριβής αναγνώριση και στη συνέχεια η αντιπροσωπευτική στάθμισή τους.

Η υπερεκτίμηση των οικονομικών δυνατοτήτων μας.

Πολλοί δεν αποδέχονται ότι οι καταναλωτές λειτουργούν ορθολογικά επικαλούμενοι τα συμπεριφορικά οικονομικά (behaviorαl  economics) (Περισσότερα στο http://www.xenophon.gr/ - 3ο τεύχος, Ιούνιος 2018, Προσεγγίζοντας τα Συμπεριφορικά Οικονομικά, Μανώλης Αναστόπουλος) η λογική των οποίων πράγματι δυσκολεύει έως και καταργεί την ύπαρξη ορθολογικής συμπεριφοράς (rational behavior) στα άτομα.

Ανεξάρτητα από την άποψή μας για το θέμα (Human beings vs Economics) σε αυτή την ανάλυση θέλουμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στο γεγονός ότι ο ονομαζόμενος ορθολογικός καταναλωτής επιτυγχάνει την επιδίωξή του (μεγιστοποίηση της χρησιμότητας από την κατανάλωση) κάτω από τους περιορισμούς του εισοδήματος και των τιμών.

Με τη χρήση λοιπόν καμπυλών αδιαφορίας και της γραμμής του εισοδηματικού περιορισμού βρίσκουμε την ισορροπία του στο σήμερα όπως και την μελλοντική (διαγραμματικά μετατοπίζοντας ανάλογα τις καμπύλες) σε περίπτωση μεταβολής εισοδήματος, τιμών, προτιμήσεων, κ.α.

Στο σημείο αυτό πρέπει να «συνειδητοποιήσουμε» ότι αν στην σύγχρονη εποχή υπάρχουν περίοδοι που το εισόδημα εμφανίζει μεγάλη (εικονική) αύξηση λόγω υπερδανεισμού ή διαφόρων άλλων μεθόδων[..] δεν φταίει η οικονομική επιστήμη που το άτομο αγνοεί ή μπερδεύει ποιες είναι οι πραγματικές οικονομικές δυνατότητές του. Σαν αποτέλεσμα οδηγείται σε μια «παραπλανητική» ισορροπία και φυσικά καταργεί την (πραγματική) έννοια του ορθολογικού καταναλωτή.

Πολύ δε περισσότερο αν τα άτομα έντεχνα «πιέζονται» από την ατμόσφαιρα προς την κατεύθυνση της προηγούμενα αναφερθείσας καταναλωτικής συμπεριφοράς - ασφαλώς δεν είναι η οικονομική επιστήμη υπεύθυνη αλλά άλλοι χώροι[..] με άλλες βλέψεις.

Η «εισβολή» της πολιτικής στην οικονομία

Ένας από τους μεγάλους οικονομολόγους ήταν ο Ιταλός Vilfredo Pareto  (1848 – 1923) με σπουδαία συμμετοχή στην οικονομία και την οικονομετρία.

Μέσα στο σπουδαίο έργο του ξεχωριστή θέση έχει η έννοια της κατά Pareto αποτελεσματικότητας (Pareto efficiency) η οποία επιτυγχάνεται όταν η χρήση των συντελεστών παραγωγής είναι τόσο κοινωνικά «σωστή» ώστε δεν υπάρχει δυνατότητα με μια διαφορετική επιλογή στη χρήση τους να βελτιώσουμε τη θέση κάποιου χωρίς να χειροτερεύσουμε την κατάσταση άλλου.

Σχετικά με την εν λόγω αποτελεσματικότητα έχει ενδιαφέρον όταν αναφερόμαστε στην αποτυχία του οικονομικού συστήματος (market failure) με την ύπαρξη αρνητικών εξωτερικών καταστάσεων (negative externalities) και την τεράστια ανισοκατανομή του εισοδήματος να ερευνήσουμε αν ο λόγος βρίσκεται σε λάθος οικονομικών κανόνων ή σε αλλοίωση της αποτελεσματικότητάς τους λόγω πολιτικής παρέμβασης ή της εσκεμμένης απουσίας της.

Αν ένα οικονομικό μοντέλο «χάσει» την αποτελεσματικότητά του λόγω βίαιας παρέμβασης της πολιτικής λογικής ασφαλώς δεν θα το χαρακτηρίσουμε σαν αναποτελεσματικό.

Τι τελευταίες μέρες συζητείται το ενδεχόμενο να αναβληθεί η μείωση των συντάξεων (που έχει ακουστεί ότι θα εφαρμοστεί από τις αρχές του 2019) αλλά ταυτόχρονα να περικοπούν εξαγγελθέντα (για τις ασθενέστερες εισοδηματικά ομάδες) μέτρα όπως αυτά της επιδότησης του ενοικίου και άλλων επιδομάτων.

Επειδή η προηγούμενη αναφορά μας θα διαβαστεί από αρκετούς με «κομματική αντίληψη» θέλουμε να διευκρινίσουμε για μια ακόμα φορά ότι οι σκέψεις μας βασίζονται σε οικονομικά και μόνο δεδομένα. Οι κομματικές απόψεις του καθενός είναι κάτι εντελώς διαφορετικό στο οποίο ασφαλώς δεν παρεμβαίνουμε αλλά και βρίσκεται εκτός των ενδιαφερόντων μας.

Θυμηθείτε την κατά Pareto  αποτελεσματικότητα και σε σχέση με το προηγούμενο παράδειγμα βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα για το αν η οικονομία μας τα «λέει λάθος» ή αν η πολιτική για τους λόγους της «εισβάλλει» στο χώρο της πρώτης ακυρώνοντας την αποτελεσματικότητα (αλήθεια) των οικονομικών αρχών και κανόνων.