Άρθρα

Πληθωρισμός, Επιτόκια και Στασιμοπληθωρισμός – Ένα εκρηκτικό μείγμα

/in , /by

Και να, λοιπόν, που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα εκρηκτικό μείγμα, στο οποίο επιτόκια και πληθωρισμός αυξάνονται, ενώ ταυτόχρονα ο στασιμοπληθωρισμός εμφανίζεται να εδραιώνεται.

Πληθωρισμός

Μετά από χρόνια αντιπληθωρισμού, δηλαδή, σταδιακής μείωσης του γενικού επιπέδου των τιμών, θυμηθήκαμε την «ξεχασμένη» έννοια του πληθωρισμού. Εκείνη, τη δυσάρεστη κατάσταση, η οποία μας κάνει «φτωχότερους». Και γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι, ενώ το ονομαστικό μας εισόδημα παραμένει σταθερό, το πραγματικό μειώνεται.

Πράγματι, πηγαίνοντας στο Super Market, για παράδειγμα, με 100€, αγοράζουμε λιγότερα προϊόντα ή μακρότερες ποσότητες από αυτά που αγοράζαμε. Και ο λόγος βέβαια είναι ότι αυξήθηκαν οι τιμές των προϊόντων.

Αναμφίβολα, όλοι «βιώνουμε» τις αυξήσεις που έχουν καταγραφεί στο πετρέλαιο, στη βενζίνη, στο φυσικό αέριο, στα τρόφιμα. Κάτι που σημαίνει αύξηση του κόστους ζωής.

Βέβαια, όπως και σε κάθε κατάσταση, δεν υπάρχουν μόνο «χαμένοι». Κάποιοι βγαίνουν  ωφελημένοι. Στην περίπτωση ύπαρξης πληθωρισμού, οι «τυχεροί» είναι εκείνοι που έχουν συνάψει δάνειο με σταθερό επιτόκιο. Και αυτό, γιατί τα χρήματα που πληρώνουν για τη δόση του δανείου τους, στην πραγματικότητα, έχουν μικρότερη αξία.

Για παράδειγμα, αν κάποιος δανείστηκε για ένα χρόνο 1.000 € και ο ρυθμός πληθωρισμού στο τέλος του έτους διαμορφώθηκε στο 10%, τότε ο δανειζόμενος θα επιστρέψει ασφαλώς τα 1.000 € (συν τον τόκο), αλλά η πραγματική  αξία των 1.000 € θα ισούται με 1.000 / 1,1 = 909 €.

Το παραπάνω βέβαια θα ισχύει - όπως ήδη αναφέραμε - αν τα επιτόκια παραμένουν σταθερά.

Επιτόκια

Η κλασικό όπλο της νομισματικής πολιτικής για την αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων, είναι η αύξηση των επιτοκίων. Το οποίο συμβαίνει σε Ευρώπη και ΗΠΑ, εδώ και μήνες.

Πως λειτουργεί αυτό;

«Η αύξηση των επιτοκίων, θεωρητικά αποτελεί αντικίνητρο για κατανάλωση, δεδομένου ότι τα υψηλά επιτόκια κάνουν «ελκυστική» την αποταμίευση. Και εφόσον, μειώνεται η κατανάλωση (ζήτηση), οι τιμές των αγαθών θα σταματήσουν να αυξάνονται ή/και θα αρχίσουν να μειώνονται (αποπληθωρισμός)».

Στασιμοπληθωρισμός

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970, στην παγκόσμια οικονομία, επικρατούσε η άποψη ότι υψηλός πληθωρισμός και υψηλή ανεργία δεν μπορούσαν να συνυπάρχουν.    Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με τις εμπειρικές παρατηρήσεις του Νεοζηλανδού οικονομολόγου William Phillips (1914 –1975), η αύξηση του πληθωρισμού  οδηγούσε σε μείωση της ανεργίας και αντίστροφα.

Η λογική του Phillips βασιζόταν στο γεγονός ότι, όταν η οικονομία βρίσκεται σε άνοδο, οι τιμές αυξάνονται, εμφανίζεται, δηλαδή, πληθωρισμός. Παράλληλα, όμως, η ανοδική πορεία δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, άρα μειώνεται η ανεργία.

Και, πράγματι, για τις προηγούμενες δεκαετίες του ’70, τότε που η παγκοσμιοποίηση δεν είχε εδραιωθεί - επομένως και η αλληλεξάρτηση των οικονομιών -  η παραπάνω «λογική» ήταν συμβατή (τουλάχιστον σε βραχυχρόνιο επίπεδο) με τα μέχρι τότε δεδομένα της οικονομικής θεωρίας.

Όμως, η πρώτη πετρελαϊκή κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 1970 με την έκρηξη του 4ου Αραβοϊσραηλινού πολέμου, ήρθε για να αναθεωρήσει την προηγούμενη άποψη.

Λίγο μετά την έναρξη του πολέμου (1973), ο Οργανισμός Αραβικών Εξαγωγέων Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών (OAPEC), αύξησε την τιμή του πετρελαίου κατά 70%, ενώ λίγο αργότερα, επέβαλε πλήρες εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου προς τις ΗΠΑ, Καναδά, Ιαπωνία και Ολλανδία (και έμμεσα σε όλη τη Δυτική Ευρώπη).

Το αποτέλεσμα ήταν ο τριπλασιασμός της διεθνούς τιμής του πετρελαίου μέσα σε τέσσερεις μόλις μήνες, παρασύροντας σε αύξηση και τις τιμές των περισσότερων αγαθών.

Τα επόμενα χρόνια, από το 1975 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80, χαρακτηρίστηκαν, ιδιαίτερα για τις χώρες εισαγωγείς πετρελαίου, από χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης με αυξημένη ανεργία αλλά και, ταυτόχρονα, με υψηλό πληθωρισμό.

 Η έννοια του στασιμοπληθωρισμού εμφανίστηκε για να προστεθεί στη μέχρι τότε οικονομική γνώση και να «μας μάθει» ότι πληθωρισμό μπορεί να έχουμε ακόμα και στη φάση της στασιμότητας της οικονομίας (ύφεσης) όπου υπάρχει αυξημένη ανεργία. Επομένως, οι δύο έννοιες πληθωρισμός και ανεργία, μπορούσαν να συνυπάρχουν.

Το εκρηκτικό μείγμα

Έχοντας περάσει τις οδυνηρές συνέπειες από τα μνημονιακά χρόνια, 2010 – 2018, και στη συνέχεια, της πανδημίας που προκλήθηκε από τον Covid – 19, εμφανίζονται τώρα - ενώ η οικονομία προσπαθούσε να ανακάμψει – πληθωρισμός. Και όπως αναφέραμε, προηγουμένως, αυξάνονται - για την αντιμετώπισή του - τα επιτόκια.

Αυτή, όμως, η αύξηση των επιτοκίων, δεν «βγάζει ιδιαίτερα» προς τα έξω, ότι αφορά την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, και όχι των επιτοκίων καταθέσεων.

Οι συνέπειες, λοιπόν,  για εκείνον που έχει συνάψει δάνειο με κυμαινόμενο επιτόκιο, ποιες είναι;

«Η αύξηση των επιτοκίων, να του «αφαιρεί» το όφελος της ύπαρξης πληθωρισμού!».

Ταυτόχρονα δε, οι όποιες, καταθέσεις του να «πριμοδοτούνται» με ένα επιτόκιο, πολύ κοντά, στο μηδέν!

Πρόσθετα, ο ονομαστικός μισθός, παραμένει σταθερός. Όπως, ήδη αναφέραμε, αυτό σημαίνει «λιγότερα χρήματα στην τσέπη μας».

Την ίδια στιγμή, η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, δηλαδή η αύξηση του κόστους του χρήματος, αποθαρρύνει τις νέες επενδύσεις ή γενικότερα, το άνοιγμα νέων επιχειρήσεων. Κάτι που θα ωθούσε την οικονομία στην άνοδο.

 

Αυτός ο συνδυασμός, οδηγεί σε μια «νέα» φτωχοποίηση, σε συνέχεια αυτής των προηγούμενων ετών.

Μήπως, όπως στα χρόνια της κρίσης, έγιναν 3 κινήσεις ανακεφαλοποίησης του κλάδου των Τραπεζών, στις οποίες συμμετείχαν οι πολίτες, κατ΄ ελάχιστο με την αύξηση των φορολογικών συ τελεστών -,  θα πρέπει να γίνουν και αντίστοιχες, για την ανακεφαλοποίηση του πολίτη;

Στο βιβλίο μου «164 ΣΕΛΙΔΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ-Μια περιήγηση στον πραγματικότητα κόσμο», μπορείτε να βρείτε μεγαλύτερη ανάλυση των θεμάτων του άρθρου, με παραδείγματα, ιστορικές αναφορές και ειδική μνεία στην Ελλάδα. Μια σύντομη παρουσίαση του βιβλίου μου, βρίσκεται εδώ: https://econtopia.gr/vivlio-kykloforhse-164-selides-oikonomias-mia-perihghsh-ston-pragmatiko-ths-kosmo/

Πληθωρισμός (Inflation) - Α Μέρος

/in , , /by

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΗΠΑ βίωσαν τα τελευταία χρόνια μια σχετική σταθερότητα στις τιμές των πρώτων υλών, των αγαθών και των υπηρεσιών. Υπήρχαν μάλιστα και περίοδοι που οι τιμές υποχωρούσαν. Όμως η οικονομία δεν μπορεί να παραμένει σε μια συγκεκριμένη πορεία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Θυμηθείτε τις φάσεις των οικονομικών κύκλων.   Και να ΄μαστε λοιπόν πάλι (2021-22) αντιμέτωποι με μια ξεχασμένη έννοια.Και αυτή λέγεται πληθωρισμός.

    «Τι είναι όμως ο πληθωρισμός;»

Με απλά λόγια, πληθωρισμό έχουμε όταν αυξάνονται οι τιμές.

Βέβαια με οικονομικούς όρους, σε πληθωρισμό αναφερόμαστε όταν σημειώνεται μια συνεχιζόμενη και γενικευμένη αύξηση των τιμών αγαθών και υπηρεσιών (αύξηση γενικού επιπέδου τιμών).

Πρακτικά για τους καταναλωτές, μεταξύ άλλων, αυτό σημαίνει ότι για παράδειγμα με 50€ στο Super Market δεν μπορούμε να αγοράσουμε την ποσότητα αγαθών που αγοράζαμε πριν, αλλά λιγότερη. Ή ανάλογα με 20€ σε ένα πρατήριο καυσίμων θα βάλουμε λιγότερα λίτρα βενζίνης.

    «Ποια είναι λοιπόν η πρώτη σημαντική συνέπεια της εμφάνισης του πληθωρισμού;».

     Ότι μειώθηκε το πραγματικό μας εισόδημα - η αγοραστική μας δύναμη. Δηλαδή με το ίδιο ονομαστικό (χρηματικό) εισόδημα, π.χ. τον ίδιο μισθό, καλύπτουμε λιγότερες ανάγκες.

 

 

Ρυθμός πληθωρισμού

Συχνά αναφερόμαστε στον  ρυθμό πληθωρισμού ο οποίος σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή διαμορφώθηκε για τον Ιούλιο του 2022 στο 11,6%.

Ο ρυθμός πληθωρισμού δείχνει την ποσοστιαία μεταβολή του Δείκτη τιμών καταναλωτή – ΔΤΚ, Τιμάριθμος (CPI) του μήνα αναφοράς σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους.

Με τη σειρά του, ο δείκτης τιμών καταναλωτή -  που είναι αριθμός και όχι ποσοστό – μετράει την μεταβολή του επιπέδου των τιμών αγαθών και υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στο καλάθι του καταναλωτή (ή καλάθι νοικοκυράς).

Για να υπολογίσουμε τις μεταβολές του επιπέδου των τιμών επιλέγουμε ένα έτος βάσης (σύγκρισης) στο οποίο ο δείκτης τιμών θα ισούται πάντα με 100. Επομένως, οι όποιες διαχρονικές μεταβολές του δείκτη (θετικές ή αρνητικές) μας δείχνουν την μεταβολή του σε σχέση με το έτος βάσης, και όχι σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ο τύπος βάσει του οποίου υπολογίζεται ο δείκτης είναι: ΔΤ = (Αξία καλαθιού καταναλωτή / Αξία καλαθιού καταναλωτή στο έτος βάσης ) * 100.

Το καλάθι του καταναλωτή αποτελείται από μια μεγάλη ομάδα αγαθών και υπηρεσιών που συμμετέχουν στην καταναλωτική δαπάνη του νοικοκυριού. Βεβαίως δεν έχουν όλα τα αγαθά το ίδιο ποσοστό συμμετοχής στο εισόδημα που δαπανάμε. Για παράδειγμα, η δαπάνη για βενζίνη είναι μεγαλύτερη της δαπάνης για ψωμί. Γι αυτό το λόγο χρησιμοποιούνται συντελεστές βαρύτητας (στάθμισης) για το κάθε αγαθά σε αναλογία με την συμμετοχή του στην συνολική καταναλωτική μας δαπάνη.

Για να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα προηγούμενα στον παρακάτω πίνακα 12.1 μπορείτε να δείτε πως υπολογίζονται στην πράξη τα εν λόγω μεγέθη.

 

Πίνακας 12.1

(έτος βάσης 2004)

 

Έτος Καλάθι

Καταναλωτή

(σε €)

 Δείκτης

Τιμών

Καταναλωτή

 Ρυθμός

Πληθωρισμού

(%)
2002 35 70 -
2003 40 80 14,3 %
2004* 50 100 25 %
2005 60 120 20 %
2006 75 150 25 %
2007 70 140 -6,7 %

 

 

Αποπληθωρισμός και Αντιπληθωρισμός

Σχετικά με τους όρους που χρησιμοποιούνται να διευκρινίσουμε ότι αποπληθωρισμός ( disinflation) δεν σημαίνει μείωση των τιμών, μια και εξακολουθεί o πληθωρισμός να έχει θετικό πρόσημο, αλλά μείωση του ρυθμού αύξησης των τιμών.

Αυτό το παρατηρείτε στον παραπάνω πίνακα μεταξύ των ετών 2004 και 2005.

Επομένως όταν ακούμε σήμερα (Αύγουστος 2022) ότι τον Ιούλιο ο ρυθμός πληθωρισμού διαμορφώθηκε στο 11% μειωμένος σε σχέση με τον Ιούνιο που  ήταν 11,5% να καταλαβαίνουμε ότι οι τιμές αυξήθηκαν τον Ιούλιο κατά 11%, ενώ τον προηγούμενο μήνα κατά 11,5%.  Και αυτό βεβαίως δεν σήμαινε μείωση τιμών.

Αντίθετα αντιπληθωρισμός (deflation) σημαίνει μείωσης των τιμών – αρνητικός πληθωρισμός.

Κάτι που παρατηρείτε στον εν λόγω πίνακα μεταξύ των ετών 2007 και 2006, όπου η αξία του καλαθιού του καταναλωτή μειώθηκε από 75 σε 70, ο δείκτης τιμών επίσης μειώθηκε από 150 σε 140 και κατά συνέπεια παρατηρούμε αρνητικό ρυθμό πληθωρισμού – 6,7 %.

  

Ελλάδα και πληθωρισμός

Στην χώρα μας (Ελλάδα) στα τελευταία 50 χρόνια εμφανίστηκαν και τα τρία προηγούμενα φαινόμενα (πληθωρισμός. αποπληθωρισμός, αντιπληθωρισμός) με την παρακάτω χρονολογική σειρά:

    Περίοδος: 1972 – 1990 – Υψηλός πληθωρισμός που κυμάνθηκε κατά μέσο όρο στο 20%. Βασικός λόγος ήταν η μεγάλη πετρελαϊκή κρίση που ξεκίνησε το 1972-73.

    Περίοδος: 1991 – 2002 - Αποπληθωρισμός: Ο ρυθμός πληθωρισμού από + 20% μειώθηκε στο περίπου + 2,5%. Αυτή η θεαματική πτώση οφείλεται στις προσπάθειες που κατέβαλε η χώρα για να εναρμονιστεί με τα κριτήρια του Μάαστριχτ.

    Περίοδος: 2003 – 2012 – Πληθωρισμός: Χαμηλοί ρυθμοί πληθωρισμού της τάξης του  1% - 5%.

    Περίοδος: 2013 – 2018 – Αντιπληθωρισμός: Αρνητικές τιμές πληθωρισμού  που έφτασε έως και το – 3%.

    Περίοδος: 2019 – τέλη 2020  - Ο πληθωρισμός κυμάνθηκε περίπου στο εύρος +2 % έως -2%.

    Περίοδος: 2021 – σήμερα (Αυγ. 2022) – Σταδιακή αύξηση του πληθωρισμού που έφτασε πάνω από 11%.

 

Στο Β Μέρος του άρθρου σχετικά με τον πληθωρισμό θα αναφερθούμε στο πως μπορεί να μειωθεί ο πληθωρισμός, σε αυτούς που οφελούνται από τον πληθωρισμό, στα αίτια εμφάνισης και στην επίσης επίκαιρη έννοια του στασιμοπληθωρισμού.

Αποπληθωρισμός και ύφεση: Deflationary Spiral

/0 Comments/in , , /by

Αν θέλαμε να «φωτογραφίσουμε» την οικονομία των χωρών (τουλάχιστον) της Νότιας Ευρώπης, ασφαλώς  η πρώτη ξεκάθαρη παρατήρηση θα σχετιζόταν με το «βύθισμα» των οικονομιών τους σε μια 6ετή ύφεση.

Επιχειρώντας να κάνουμε focus σε συγκεκριμένα κομμάτια της φωτογραφίας, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία θα παρατηρούσαμε μεγάλο χρέος (Δημόσιο και Ιδιωτικό), μείωση του ΑΕΠ, υψηλό ποσοστό ανεργίας, σημαντική μείωση του εισοδήματος, και περιορισμένες επενδύσεις παρά τα χαμηλά επιτόκια.

Η άποψή μας για τα αίτια αυτής της τόσο έντονης και μεγάλης σε διάρκεια ύφεσης έχει εκφραστεί σε προηγούμενα άρθρα μας.

Οι σημερινές σκέψεις μας αφορούν το αντίθετο φαινόμενο του πληθωρισμού που παρατηρείται, δηλαδή αυτό του αποπληθωρισμού.

Είναι γνωστό ότι ο αποπληθωρισμός είναι συνώνυμο της αρνητικής μεταβολής του γενικού επιπέδου των τιμών. Δηλαδή, αρνητικός πληθωρισμός.

Σαν πρώτο άκουσμα, κάποιος θα το θεωρήσει σαν θετικό γεγονός σκεπτόμενος  ότι μπορεί πλέον να αγοράζει (με την ίδια ποσότητα χρήματος) μεγαλύτερη ποσότητα αγαθών.

Ερμηνεύοντας όμως λίγο περισσότερο την έννοια του αποπληθωρισμού θα καταλήγαμε στις παρακάτω δύο παρατηρήσεις:

Αποπληθωρισμός και χρέος

Η ύπαρξη αποπληθωρισμού στην πραγματικότητα αυξάνει το υπάρχον χρέος.

Για παράδειγμα, αν κάποιος δανείστηκε 100  για ένα χρόνο με επιτόκιο 5 % και με πληθωρισμό 10 %, η πραγματική αξία των χρημάτων που θα επιστρέψει μετά από ένα χρόνο θα ισούταο με 105/1,1 = 95,45 €.

Αν έχουμε αποπληθωρισμό, έστω της τάξης του 10 %, ο παρανομαστής του προηγούμενου κλάσματος θα είναι ίσος με 0,9 με αποτέλεσμα το ποσό που θα πρέπει να επιστραφεί να είναι 116,67 €.

Αποπληθωρισμός και παραγωγή

Η μείωση των τιμών θα οδηγήσει σε μείωση της παραγωγής που μεταξύ άλλων σημαίνει είτε μείωση μισθών είτε απολύσεις. Δηλαδή νέα μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος.

Μεμονωμένα ή συνδυαστικά, οι παραπάνω παρατηρήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ύφεση διατηρείται ή και βαθαίνει περισσότερο!

Κάποιος άλλος θα ισχυριστεί ότι το παραπάνω αρνητικό ενδεχόμενο μερικώς περιορίζεται λόγω των χαμηλών επιτοκίων που ασφαλώς σημαίνει πιο «φτηνό» χρήμα.

Άρα θα υπάρχει μερικό αντιστάθμισμα του αποπληθωρισμού, αλλά και κίνητρο για «νέο» δανεισμό, επενδύσεις, αύξηση της παραγωγής, μισθών με τελικό αποτέλεσμα την έξοδο της οικονομίας από την ύφεση.

Όμως σε αυτό το σενάριο έχουμε δύο ερωτηματικά. Πως κάποιος θα δανειστεί όταν οι Τράπεζες δεν χορηγούν κεφάλαια στην πραγματική οικονομία; Αλλά και γιατί κάποιος να δανειστεί  προκειμένου να παράγει ένα προϊόν το οποίο θα πουλήσει σε μειωμένη τιμή;

Τα παραπάνω δεδομένα οδηγούν στην εμφάνιση του deflationary spiral, δηλαδή στην διαιώνιση της ύφεσης λόγω του αποπληθωρισμού (deflation)

Αποπληθωρισμός και ύφεση. Μήπως να δημιουργήσουμε τεχνητό πληθωρισμό

Στην φάση αυτή της οικονομίας, το «κακό» εργαλείο που ονομάζεται πληθωρισμός ίσως είναι απαραίτητο για το «ξεκόλλημα» από την ύφεση.

Μια από τις μορφές εμφάνισης «τεχνητού» πληθωρισμού είναι το κόψιμο νέου χρήματος.

Η εμφάνιση πληθωρισμού δεν είναι αρνητικό φαινόμενο για τη συγκεκριμένη φάση της οικονομίας. Όπως αναλύσαμε παραπάνω αφενός θα μειώσει την πραγματική αξία των (προς επιστροφή) δανείων. Ταυτόχρονα η «εμφάνιση» νέου χρήματος θα αυξήσει την κατανάλωση, η οποία με τη σειρά της θα δώσει ώθηση στην αύξηση της παραγωγής, της απασχόλησης, του εισοδήματος. Δηλαδή θα οδηγήσει την οικονομία σε ανάκαμψη.

Τα διαθέσιμα «εργαλεία» της οικονομίας ανά φάση του οικονομικού κύκλου είναι γνωστά. Πάντα βέβαια με ύπαρξη λεπτών  ισορροπιών μεταξύ σωστής και λανθασμένης κίνησης. Δηλαδή το «σωστό» εργαλείο του σήμερα όταν επιτελέσει την αποστολή του πρέπει να αποσυρθεί γιατί θα μετεξελιχτεί αύριο σε καταστροφικό.