Άρθρα

Καθηγητές στο νέο τους ρόλο - αυτόν του σύγχρονου πολυεργαλείου!

Αρκετοί είναι οι καθηγητές που επέλεξαν να βρίσκονται στο χώρο της εκπαίδευσης – θέλησαν να συμμετέχουν μέσα από το έργο τους στο παρακάτω της ζωής των άλλων. Αυτοί οι δάσκαλοι δεν βρέθηκαν «έτσι» στη θέση αυτού που μεταφέρει γνώση. Ήταν το συνειδητοποιημένο θέλω κάποιων ανθρώπων που δεν φοβούνται το καλύτερο!

Κάτι τέτοιο βέβαια προϋποθέτει - μεταξύ πολλών άλλων - εμπιστοσύνη στον εαυτό σου και ταυτόχρονα αναγνώριση ότι μπορείς να συμβάλλεις κατά  ένα μικρό μόνο κομμάτι σε μια εξελικτική διαδικασία της οποίας η κατάληξή κατά κανόνα τείνει στο άπειρο. Έτσι αντιλαμβάνεσαι τη γνώση.

Μεταφορά γνώσης για την πορεία ζωής των νέων - photo: Annie Spratt-unsplash

Στη σκέψη σου η έννοια της διδασκαλίας δεν περιορίζεται στην ύλη των μαθημάτων της ειδικότητάς σου. Επεκτείνεται – σε μεγάλο βαθμό -  στη μεταφορά συμπεριφοράς ή βιωμάτων ικανών να εμπνεύσουν τους μαθητές σου στην αναζήτηση και απόκτηση «παιδείας». Και βέβαια ο βαθμός της παιδείας δεν είναι «συνθετικό» των πτυχίων. Επισκιάζει το οτιδήποτε άλλο! Η παιδεία είναι ή πρέπει να είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη υπόσταση των ατόμων που ζουν σε μια οργανωμένη κοινωνία.

Στο έργο που προσπαθείς να επιτελέσεις συμμετέχει βέβαια και το περιβάλλον που άλλοτε βρίσκεται  δίπλα σου, και άλλοτε ατυχώς απέναντί σου.

Για κάποιους από αυτούς  που λαμβάνουν αποφάσεις στο χώρο της εκπαίδευσης μοιάζει να είναι «άγνωστο» το μέγεθος της συνεισφοράς του καθηγητή στο μέλλον της νέας γενιάς. Σαν αποτέλεσμα έχουν υιοθετήσει εσχάτως μια λογική που θα την χαρακτηρίζαμε τουλάχιστον περίεργη!

Αυτή η λογική ξεκίνησε από το εξωτερικό περιβάλλον - τον γενικό σχεδιασμό της εκπαίδευσης – με την σταδιακή «αφόπλιση» του καθηγητή ο οποίος κατά την ατυχή άποψή τους μπορεί εύκολα να περνάει τα σωστά μηνύματα σε ομάδες διαφορετικών ατόμων. Είναι αρκετή - σα να λέμε - μια ματιά! Συνεχίστηκε από το εσωτερικό περιβάλλον (υποσύστημα του προηγούμενου) που εν ονόματι της κρίσης, του ανταγωνισμού και της διεκδίκησης της πρωτιάς αντιλαμβάνεται την έννοια του «σύγχρονου» καθηγητή σαν ενός διαθέσιμου «πολυεργαλείου» που παρά τα δύσκολα ΠΡΕΠΕΙ ενός καθηγητή θα εκτελεί την όποια εργασία του ζητηθεί και μάλιστα αποτελεσματικά!

Μένουμε με την απορία αν ένας τέτοιος «σχεδιασμός» θα μπορούσε ποτέ να συμμετέχει βοηθητικά στη θετική κατάληξη του έργου ενός καθηγητή. Βέβαια η απορία μοιάζει να έχει τη λογική ενός ρητορικού ερωτήματος.

Ο φορέας που είναι υπεύθυνος για τον σχεδιασμό της παιδείας θα πρέπει να αντιληφθεί το αυτονόητο. Και αυτό είναι ότι επιβάλλεται να αλλάξει άμεσα «λογική» γιατί καθηγητές με το προφίλ που περιγράφουμε δεν μπαίνουν σε «καλούπια». Είναι λάτρεις του έργου τους και αυτό λέγεται «μεταφορά παιδείας».

Επομένως αν συνεχιστεί η υποτίμηση του έργου τους δύο είναι τα ενδεχόμενα. Σύμφωνα με το πρώτο θα αρκεστούμε σε μια «διακριτική» παρουσία τους στο χώρο. Αν συμβεί το δεύτερο η «πραγματική» απουσία τους είναι θέμα χρόνου να λάβει χώρα αν κάτι τέτοιο δεν έχει ήδη συμβεί.

Έχετε την αίσθηση ότι θα είναι υπέρ της νέας γενιάς να συμβεί ένα ή και τα δύο από τα προηγούμενα;





Τα δύσκολα ΠΡΕΠΕΙ ενός καθηγητή..

Και μπαίνεις λοιπόν το πρωί στην τάξη με την καλημέρα σου (που δεν επιστρέφεται πάντα από όλους τους παρευρισκόμενους) για να συνυπάρξεις με 20 διαφορετικά άτομα “ανακαλύπτοντας” ένα κοινό κώδικα επικοινωνίας.

Και αρχίζουν λοιπόν τα ΠΡΕΠΕΙ:

Θα ΠΡΕΠΕΙ λοιπόν:

  • Να μεταφέρεις γνώση, να εμπνεύσεις και να εμπιστευτείς.
  • Να δημιουργήσεις σκέψη ικανή να απαντήσει σε ερωτήματα όταν η πλειοψηφία έχει την αίσθηση ότι Googl-αρωντας βρίσκει όλες τις απαντήσεις που θέλει.
  • Να κρατήσεις ισορροπίες με παιδιά, γονείς και διοίκηση. Α, υπάρχει και ο εαυτός σου βέβαια..
  • Να έχεις υπομονή και ανεκτικότητα.
  • Να αποδεχτείς καταστάσεις με τις οποίες διαφωνείς.
  • Να αναφέρεσαι στην έννοια του συνειδητού σεβασμού προς άλλους όταν  “έξω” επικρατεί η συνειδητή περιφρόνηση του εμείς.
  • Να τονίσεις την αναγκαιότητα της ύπαρξης κανόνων στην ομαδική συμβίωση όταν η “ατμόσφαιρα” επιμένει να τους αγνοεί.
  • Να υμνείς την δημοκρατία όταν στην καθημερινότητα (πράξη) όλο και πιο σπάνια συναντάται.
  • Να πείσεις για την ανάγκη παιδείας όταν το περιβάλλον την αγνοεί προωθώντας άλλες μεθόδους “ανάπτυξης και ευημερίας”. . .
  • Να υπερθεματίζεις για το απαραίτητο της απόκτησης “εφοδίων” στη ζωή όταν η λέξη αξιοκρατία μοιάζει παρωχημένη.
  • Να ελέγξεις, επιβληθείς και ανταποκριθείς με μόνο όπλο στη φαρέτρα σου την προσωπικότητά σου.
  • Να είσαι αυτός γενικά που ΠΡΕΠΕΙ στο χώρο, λες και δεν υπάρχει ο προσωπικός σου χώρος..

Είναι όμως αυτό που επέλεξες (κανείς δεν σε ανάγκασε να το ακολουθήσεις), αυτό που σου αρέσει, σε εκφράζει, αυτό που δεν θα άλλαζες, και είναι αυτό που πάλι θα διάλεγες αν τώρα ξεκινούσες τη  καριέρα σου.

Παλεύεις (όπως και πολλοί άλλου στους δικούς τους εργασιακούς χώρους) για να ανταπεξέλθεις στα παραπάνω ΠΡΕΠΕΙ. Πιστεύεις ότι έτσι συμβάλλεις σε ένα καλύτερο αύριο.

Εκτός όμως και από άλλα ΠΡΕΠΕΙ που το “περιβάλλον” σου προσθέτει, περιμένεις και κάτι που θυμίζει ΜΠΡΑΒΟ. Όχι με τη “στενή” έννοια της λέξης, αλλά με αυτή της αναγνώρισης του (όχι και τόσο εύκολου) έργου σου.

Και αυτό, όχι επειδή μέσα σου δεν ξέρεις ότι το δικαιούσαι, αλλά για να συνεχίσεις να είσαι καλός δάσκαλος..

Inspiration

Είναι απαραίτητο να «μετρήσεις» αρκετά χρόνια στη θέση του καθηγητή για να βιώσεις τις μαγικές θετικές παρενέργειες που δημιουργούνται στο περιβάλλον μεταφοράς γνώσης η παρέμβαση της λέξης έμπνευση (inspiration).

Χωρίς να είμαι ακόμα σίγουρος ότι πέτυχα να μεταφέρω αυτό που ήθελα  στους μαθητές μου - και αυτό ασφαλώς δεν ήταν στείρα γνώση, θα ήθελα να στείλω  τις σκέψεις μου στη νέα γενιά που ετοιμάζεται να μπει στο χώρο της μεταφοράς γνώσης.

Το να έχετε καλό επίπεδο γνώσης της επιστήμης σας - αν και απαραίτητο - από μόνο του ΔΕΝ θα σας ονομάσει «καλό δάσκαλο».

Ζούμε σε ένα μεταλλασσόμενο περιβάλλον και παραμένοντας στατικοί μέσα στη δυναμική του ουσιαστικά παροπλιζόμαστε. Δεν εμπνέουμε.

Παρακολουθήστε τις αλλαγές του (διάφορο του ακολουθήστε τις). Κάθε νέα χρονιά που διδάσκετε φροντίστε να ανανεωθείτε. Δεν “αρέσει” να είστε ο περσινός.

Ο προηγούμενος χρόνος δεν πέρασε έχοντας απλά μια διακριτική παρουσία. Σας προσέφερε νέο υλικό, μάθατε περισσότερα, ανακαλύψατε νέους τρόπους προσέγγισης και μετάδοσης.

Επικοινωνήστε με τους μαθητές σας! Δείτε το κάτι σαν διάλογο - ΔΕΝ κάνετε διάλεξη. Μπείτε διακριτικά στον κόσμο τους, στις ανησυχίες τους, στα ενδιαφέροντα τους – το χρειάζονται.

Όσο και αν το εκπαιδευτικό σύστημα (ατυχώς) το απαιτεί μην μεταφέρετε έτοιμη γνώση. Δώστε μόνο την αρχή της. Για το μετά της, προσφέρετε εκείνα τα εργαλεία σκέψης για να κατακτηθεί από τους ίδιους τους μαθητές σας. Γίνετε η πηγή έμπνευσης για τη συνέχεια της προσπάθειάς τους.

Είναι μαγικό να βιώνεις  τις «παρενέργειες» της λέξης inspiration!

Κύριε Καθηγητά, τι είδους γνώση μεταφέρεις;

Στην αρχή..

Ο χρόνος στην πρώτη μου παρουσία σε τάξη (με την ιδιότητα του καθηγητή) δηλαδή αυτού που μεταφέρει γνώση είχε βαλθεί να με εξοντώσει. Οι δείκτες του ρολογιού έμοιαζαν καρφωμένοι στο ίδιο σημείο αρνούμενοι πεισματικά να διακόψουν την ακινησία τους. Που και που βέβαια, αποφάσιζαν ότι έστω και με νωχελικές κινήσεις θα έπρεπε να εκτελέσουν την αποστολή τους, δηλαδή να προχωρήσουν λίγο παρακάτω..και το έκαναν, αλλά αργά, εκνευριστικά αργά!

Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές «απαιτούσαν» από τους εαυτούς τους - μέσα σε μια ώρα, να εξερευνήσουν τον καπνό που φουμάρει ο νέος καθηγητής τους! Και οι δύο πλευρές (εκείνη την πρώτη μέρα) είχαμε - αν και διαφορετικούς λόγους η κάθε μια,  ένα κοινό στόχο: να τελειώσει η ώρα όσο γίνεται πιο γρήγορα.

Μετά από μέρες - στην πραγματικότητα 4 μόλις ώρες μετά, γύρισα σπίτι μου όπου άρχισε η συζήτηση με τον εαυτό μου. Κάτι σαν απολογισμός των πεπραγμένων.

Πως να φάνηκα στους μαθητές; Πως θα επικοινωνήσω με τόσα διαφορετικά άτομα; Με ποιους τρόπους θα κερδίσω το ενδιαφέρον τους; Καταλάβαιναν τι τους έλεγα; Και μερικές ακόμα δεκάδες  ερωτήματα - κάποια συγκεκριμένα και άλλα αόριστα,  αποτέλεσμα της περίφημης «πρώτης φοράς».

Αργότερα..

Ο χρόνος όμως, έχει την κακή συνήθεια να κολλάει μόνο στα αρχικά στάδια μιας διαδικασίας. Αργότερα, δεν ξέρω γιατί, αλλάζει τακτική και μεταμορφώνεται σε οδηγό της formula 1!

Η  αλήθεια είναι, πως όταν ο χρόνος έγινε λάτρης της ταχύτητας,  εγώ μεγάλωνα (και σαν καθηγητής) με αποτέλεσμα τα προηγούμενα ερωτήματα να μεταλλάσσονται σε άλλα, πιο σύνθετα πλέον.

Τα χρόνια των προβληματισμών....

Μεταφέρω γνώση; Αν ναι, τι είδους; Μήπως είναι έτοιμη τροφή; Έτοιμη γνώση ή εργαλεία σκέψης για την κατάκτησή της; Αν είναι έτσι, τι διαφορετικό τους προσφέρω από το να διαβάσουν ένα βιβλίο;

Αυτός όμως – πάντα για το χρόνο μιλάω, εξακολουθούσε να τρέχει υπερβολικά γρήγορα και δεν σταμάταγε να μου γεννάει νέα ερωτήματα.

Τελικά εγώ ποιο ρόλο έχω σε αυτό το χώρο; Του έξυπνου; Φοβάμαι τον αντίλογο; Εμπνέω; Inspiration Τι θέλω να πετύχω τελικά; Να μεταφέρω αυτά που ξέρω ή ο δέκτης να μπορέσει να τα αναπτύξει παρακάτω; Τελειώνει ποτέ η γνώση;

Οι απαντήσεις...

Ωραία, και πως θα απαντήσω, είτε από εκπαιδευτικής, είτε από επικοινωνιακής προσέγκισης στο: αν τελειώνει ποτέ η γνώση;

Για να απαντήσω  στο πρώτο (εκπαιδευτική προσέγκιση) γύρισα περίπου 2.400 χρόνια πίσω! Εκεί βρήκα τη Σωκρατική (μαιευτική) μέθοδο την οποία χρησιμοποίησα αρκετές αρχές, μια και την πιστεύω. Έτσι δεν ξαναείπα στους μαθητές μου τι λέει ο νόμος της ζήτησης. Προτίμησα Μια περισσότερο πραγματική διδασκαλία να μου εξηγήσουν την καταναλωτική συμπεριφορά τους στην περίοδο των εκπτώσεων. Τώρα, ήταν έτοιμοι εκείνοι να μου τον πουν!

Για να απαντήσω όμως στο δεύτερο (επικοινωνιακή προσέγκιση)  εκσυγχρονίστηκα! Μου εξήγησε λοπόν ο ευατός μου ότι δεν θα του άρεσε να τον βλέπουν οι μαθητές σαν τον Κύριο καθηγητή που η εκτίμησή τους προς το άτομό του θα περιοριζόταν στην αναγκαστική χρήση του πληθυντικού αριθμού..

Αν υπήρχε εκτίμηση, θα μπορούσα να την εισπράξω μέσα από τη γενικότερη συμπεριφορά τους, από τον τρόπο που μου μίλαγαν, από τη συνειδητοποίησή τους ότι λειτουργούμε σε ένα περιβάλλον περιφραγμένο από κανόνες (άσχετα αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε με αυτούς), ακόμα και πίνοντας μαζί τους ένα καφέ, ή μέσα από το περιεχόμενο και ύφος ενός μηνύματος σε κάποιο από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης.

Καταλήγοντας...

Τελικά τι είναι πιο σημαντικό; Ο τύπος του χθες, ή η ουσία  του σήμερα;  Για το δικό μου τρόπο σκέψης, το δεύτερο.

Με άλλα λόγια, δεν μου αρέσει το από μακριά και αγαπημένοι. Προτιμώ το από κοντά  και ας διαφωνούμε.

Πάνε αρκετά  χρόνια που χαίρομαι να με ξεπερνούν σε πορεία ζωής και μάλιστα να έχω συμμετάσχει σε αυτό. Ναι, χαίρομαι οι παλιοί μαθητές μου να γίνονται καλύτεροι οικονομολόγοι από μένα, καλύτεροι δάσκαλοι από μένα, καλύτεροι γενικά από μένα.

Έτσι πιστεύω ότι θα προχωρήσουμε ελπίζοντας να καταλάβουν κάποιοι κάποτε την πραγματική έννοια της λέξης εξέλιξη.