Άρθρα

Όταν οι επιθυμίες «μετονομάστηκαν» σε ανάγκες

Ο πλούσιος  κόσμος των λέξεων σου προσφέρει πληθώρα επιλογών ώστε να συντάξεις - ανάλογα με το τι επιδιώκεις - ένα μήνυμα σαφές και εύκολα κατανοητό ή ελλιπές και ενδεχομένως παραπλανητικό. Στη δεύτερη περίπτωση «παίρνεις βοήθεια» από κάποιες λέξεις που εμφανίζονται «γειτονικές» αλλά στην πράξη η εννοιολογική απόσταση που τις χωρίζει αριθμεί εκατοντάδες χιλιόμετρα!

Ταξιδεύοντας λοιπόν με τη σκέψη μας από το μακρινό χθες στο σήμερα αναμφίβολα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι διαχρονικά υπάρχει ανάπτυξη,  το βιοτικό επίπεδο βελτιώνεται που μεταξύ άλλων σημαίνει ότι ο μέσος άνθρωπος καλύπτει ολοένα και περισσότερες από τις ανάγκες του.

Βέβαια μέσα στο χρόνο κάποιες  λέξεις έχουν την συνήθεια να αναβαθμίζονται!

Έτσι λοιπόν διαπιστώνουμε ότι οι επιθυμίες του χθες «συστήνονται» σαν ανάγκες στο σήμερα!

Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι αυτή η μετονομασία είναι απόρροια της ανάπτυξης – και δεν θα έχουν άδικο. Όμως αν η ανάπτυξη σημαίνει ότι φτάσαμε στο σημείο να προσπαθούμε να ικανοποιήσουμε τις απεριόριστες επιθυμίες (πρώην ανάγκες) μάλλον και στη λέξη ανάπτυξη δίνουμε άλλη έννοια.

Μοιάζει αναγκαίο να «αντιληφθούμε» - αποκωδικοποιώντας τα βιωματικά ταξίδια μας -  ότι η ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε τα τελευταία 50 - 60 χρόνια με κύριο εκφραστή την παγκοσμιοποίηση δεν συμμετείχε μόνο θετικά στη ζωή μας αλλά μας «επέβαλλε» και την αποδοχή αρνητικών νέων δεδομένων.

Για παράδειγμα, ο έμφυτος μιμητισμός μας όταν συνοδεύεται από «ελαστικά» φίλτρα  αξιολόγησης γίνεται εύκολα διαχειρίσιμος από πωλητές ευημερίας!

Και μέσα σε αυτόν τον θαυμαστό νέο κόσμο ξεχυθήκαμε να καλύψουμε όλο και περισσότερες ή με ολοένα και καλύτερο τρόπο τις σημερινές επιθυμίες – με εντολή στον εγκέφαλο να τις θεωρεί και ονομάζει ανάγκες -  οι οποίες βέβαια θα υπολείπονται των όποιων νέων του κάθε αύριο.

Το συγκεκριμένο «παιχνίδι» διαφυγής και αποστασιοποίησης της πραγματικότητας είναι τόσο ελκυστικό που μας έκανε να ξεχάσουμε και την έννοια της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας (diminishing marginal utility) που μάθαμε στο πρώτο έτος των οικονομικών σπουδών μας.

Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν -  η πρόσθετη χρησιμότητα (ικανοποίηση) που παίρνουμε από την  κατανάλωση μιας επιπλέον μονάδας ενός αγαθού (από ένα σημείο και μετά) μειώνεται όταν αυξάνεται η ποσότητα που καταναλώνουμε.

Ας θυμηθούμε για παράδειγμα πόσο μεγαλύτερη ήταν η ικανοπόιησή μας όταν αποκτήσαμε το πρώτο μας αυτοκίνητο σε σχέση με αυτή που αντλήσαμε όταν έχοντας ήδη το πρώτο αγοράσαμε το δεύτερο.

Τελικά τι είναι αυτό που στο σήμερα χρειαζόμαστε; Μεγαλύτερη κάλυψη επιθυμιών από τις ήδη (πολλές) ικανοποιημένες ανάγκες ή η λύση είναι Μια νέας μορφής επανάσταση;

Ασφαλώς με τις προηγούμενες αναφορές μας δεν υποστηρίζουμε ότι πρέπει να γυρίσουμε στις λογικές ζωής του χθες.

Όμως το γεγονός ότι το αληθινό χαμόγελο και η αίσθηση της πραγματικής ικανοποίησης γίνονται ολοένα και περισσότερο δυσδιάκριτα στους περισσότερους από εμάς θα πρέπει να μας προβληματίσει για το ενδεχόμενο η μετονομασία των λέξεων να μη λειτουργεί υπέρ μας…

Η κρυμμένη (από τους αριθμούς) ευημερία της ποιότητας

Η γλώσσα των αριθμών μπορεί ανά περίπτωση να είναι (υποχρεωτικά) σκληρή αλλά πραγματική, όχι απαραίτητα αντιπροσωπευτική μια και ποιοτικά στοιχεία δεν είναι πάντα δυνατόν να περιλαμβάνονται, κουραστική γιατί απαιτεί ανάλυση, δημιουργική ώστε με έναν ιδιαίτερα τρόπο να ωραιοποιεί την εικόνα, παραπλανητική γιατί ενδεχομένως “παραλείψαμε” ή δεν σταθμίσαμε σωστά την 32η(!!) μεταβλητή σε ένα οικονομετρικό μοντέλο, ή και αδιάφορη για κάποιους.

Αναφερόμενοι στην οικονομία, οι αριθμοί όταν συνθέτουν τους οικονομικούς δείκτες ασφαλώς δεν ξεχνούν τις παραπάνω “ιδιότητές” τους.

Τα μέλη της οικονομίας – κοινωνίας ή καλύτερα ο άνθρωπος, καθημερινά επηρεάζεται, θετικά ή αρνητικά, από την ποσοτική έκφραση ενός μεγέθους η οποία "εμφανίζεται" με κάποιο αριθμό. Για παράδειγμα, υπάρχει ένας αριθμός που σχετίζεται με το ύψος του μισθού του, του δείκτη τιμών καταναλωτή, του ΑΕΠ, του ποσοστού της ανεργίας, κ.α. Η μετάφραση αυτού του αριθμού δίνει (ανάλογα με το πως αποκωδικοποιεί ο καθένας) κάποια χρησιμότητα.

Όμως για τον άνθρωπο, η “ευημερία” που επιδιώκει, δεν υπολογίζεται μόνο από το αλγεβρικό άθροισμα των αριθμών. Αυτό εκφράζει (τις περισσότερες φορές) ΜΟΝΟ ποσότητα.

Μήπως ξεχνάμε ότι απαραίτητο συστατικό της ευημερίας του είναι και μια λέξη που ονομάζεται ποιότητα!

Ο Κύριος Α λοιπόν ενδεχομένως να έχει μια καλή δουλειά που του προσφέρει ένα υψηλό εισόδημα το οποίο του επιτρέπει μια άνετη ζωή με την έννοια της δυνατότητας κάλυψης των οικονομικών αναγκών του. Όμως οι ανάγκες του είναι μόνο οικονομικές; Η απάντηση (ψάχνοντας τη λύση) είναι σίγουρα "όχι μόνο".

Ασφαλώς θα ήθελε και ελεύθερο χρόνο, αίσθηση ασφάλειας, συντροφικότητα, καθαρό περιβάλλον. Αναμφίβολα η βόλτα του στο βουνό θα προτιμούσε να συνοδεύεται από την πράσινη εικόνα του δάσους, αντί αυτής του καμένου. Θα αναζητούσε την απόλαυση ενός ηλιοβασιλέματος. Θα έψαχνε τον περίπατο στην ακρογιαλιά.

Αυτές είναι οι λεγόμενες μη οικονομικές ανάγκες. Δηλαδή εκείνες που δύσκολα "αγοράζονται".

Είναι όλα εκείνα τα φαινομενικά μικρά κομμάτια (στιγμές ζωής) που κατά τη γνώμη μας εκφράζουν την ποιότητα!

Θα ήταν βολικό να δεχτούμε, ότι ο Κύριος Α έχοντας εξασφαλίσει την ποσότητα συγχρόνως του χαρίζεται και η ποιότητα. Ατυχώς όμως στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό δεν συμβαίνει. Αντίθετα, η πρώτη λειτουργεί “ανταγωνιστικά” θα λέγαμε της δεύτερης, ενίοτε δε την “εξαφανίζει”.

Θαυμάσιοι λοιπόν οι αριθμοί και απαραίτητοι για τον σωστό προγραμματισμό και λειτουργία ενός robot.

Εμείς όμως αναφερόμαστε στον άνθρωπο. Και η “πραγματική” ευημερία του, έχει ή πρέπει να έχει, και μια άλλη διάσταση. Αυτή της ποιότητας!