Πληθωρισμός (Inflation) - Α Μέρος
ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΗΠΑ βίωσαν τα τελευταία χρόνια μια σχετική σταθερότητα στις τιμές των πρώτων υλών, των αγαθών και των υπηρεσιών. Υπήρχαν μάλιστα και περίοδοι που οι τιμές υποχωρούσαν. Όμως η οικονομία δεν μπορεί να παραμένει σε μια συγκεκριμένη πορεία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Θυμηθείτε τις φάσεις των οικονομικών κύκλων. Και να ΄μαστε λοιπόν πάλι (2021-22) αντιμέτωποι με μια ξεχασμένη έννοια.Και αυτή λέγεται πληθωρισμός.
«Τι είναι όμως ο πληθωρισμός;»
Με απλά λόγια, πληθωρισμό έχουμε όταν αυξάνονται οι τιμές.
Βέβαια με οικονομικούς όρους, σε πληθωρισμό αναφερόμαστε όταν σημειώνεται μια συνεχιζόμενη και γενικευμένη αύξηση των τιμών αγαθών και υπηρεσιών (αύξηση γενικού επιπέδου τιμών).
Πρακτικά για τους καταναλωτές, μεταξύ άλλων, αυτό σημαίνει ότι για παράδειγμα με 50€ στο Super Market δεν μπορούμε να αγοράσουμε την ποσότητα αγαθών που αγοράζαμε πριν, αλλά λιγότερη. Ή ανάλογα με 20€ σε ένα πρατήριο καυσίμων θα βάλουμε λιγότερα λίτρα βενζίνης.
«Ποια είναι λοιπόν η πρώτη σημαντική συνέπεια της εμφάνισης του πληθωρισμού;».
Ότι μειώθηκε το πραγματικό μας εισόδημα - η αγοραστική μας δύναμη. Δηλαδή με το ίδιο ονομαστικό (χρηματικό) εισόδημα, π.χ. τον ίδιο μισθό, καλύπτουμε λιγότερες ανάγκες.
Ρυθμός πληθωρισμού
Συχνά αναφερόμαστε στον ρυθμό πληθωρισμού ο οποίος σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή διαμορφώθηκε για τον Ιούλιο του 2022 στο 11,6%.
Ο ρυθμός πληθωρισμού δείχνει την ποσοστιαία μεταβολή του Δείκτη τιμών καταναλωτή – ΔΤΚ, Τιμάριθμος (CPI) του μήνα αναφοράς σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους.
Με τη σειρά του, ο δείκτης τιμών καταναλωτή - που είναι αριθμός και όχι ποσοστό – μετράει την μεταβολή του επιπέδου των τιμών αγαθών και υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στο καλάθι του καταναλωτή (ή καλάθι νοικοκυράς).
Για να υπολογίσουμε τις μεταβολές του επιπέδου των τιμών επιλέγουμε ένα έτος βάσης (σύγκρισης) στο οποίο ο δείκτης τιμών θα ισούται πάντα με 100. Επομένως, οι όποιες διαχρονικές μεταβολές του δείκτη (θετικές ή αρνητικές) μας δείχνουν την μεταβολή του σε σχέση με το έτος βάσης, και όχι σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ο τύπος βάσει του οποίου υπολογίζεται ο δείκτης είναι: ΔΤ = (Αξία καλαθιού καταναλωτή / Αξία καλαθιού καταναλωτή στο έτος βάσης ) * 100.
Το καλάθι του καταναλωτή αποτελείται από μια μεγάλη ομάδα αγαθών και υπηρεσιών που συμμετέχουν στην καταναλωτική δαπάνη του νοικοκυριού. Βεβαίως δεν έχουν όλα τα αγαθά το ίδιο ποσοστό συμμετοχής στο εισόδημα που δαπανάμε. Για παράδειγμα, η δαπάνη για βενζίνη είναι μεγαλύτερη της δαπάνης για ψωμί. Γι αυτό το λόγο χρησιμοποιούνται συντελεστές βαρύτητας (στάθμισης) για το κάθε αγαθά σε αναλογία με την συμμετοχή του στην συνολική καταναλωτική μας δαπάνη.
Για να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα προηγούμενα στον παρακάτω πίνακα 12.1 μπορείτε να δείτε πως υπολογίζονται στην πράξη τα εν λόγω μεγέθη.
Πίνακας 12.1
(έτος βάσης 2004)
Έτος | Καλάθι
Καταναλωτή (σε €) |
Δείκτης
Τιμών Καταναλωτή |
Ρυθμός
Πληθωρισμού (%) |
2002 | 35 | 70 | - |
2003 | 40 | 80 | 14,3 % |
2004* | 50 | 100 | 25 % |
2005 | 60 | 120 | 20 % |
2006 | 75 | 150 | 25 % |
2007 | 70 | 140 | -6,7 % |
Αποπληθωρισμός και Αντιπληθωρισμός
Σχετικά με τους όρους που χρησιμοποιούνται να διευκρινίσουμε ότι αποπληθωρισμός ( disinflation) δεν σημαίνει μείωση των τιμών, μια και εξακολουθεί o πληθωρισμός να έχει θετικό πρόσημο, αλλά μείωση του ρυθμού αύξησης των τιμών.
Αυτό το παρατηρείτε στον παραπάνω πίνακα μεταξύ των ετών 2004 και 2005.
Επομένως όταν ακούμε σήμερα (Αύγουστος 2022) ότι τον Ιούλιο ο ρυθμός πληθωρισμού διαμορφώθηκε στο 11% μειωμένος σε σχέση με τον Ιούνιο που ήταν 11,5% να καταλαβαίνουμε ότι οι τιμές αυξήθηκαν τον Ιούλιο κατά 11%, ενώ τον προηγούμενο μήνα κατά 11,5%. Και αυτό βεβαίως δεν σήμαινε μείωση τιμών.
Αντίθετα αντιπληθωρισμός (deflation) σημαίνει μείωσης των τιμών – αρνητικός πληθωρισμός.
Κάτι που παρατηρείτε στον εν λόγω πίνακα μεταξύ των ετών 2007 και 2006, όπου η αξία του καλαθιού του καταναλωτή μειώθηκε από 75 σε 70, ο δείκτης τιμών επίσης μειώθηκε από 150 σε 140 και κατά συνέπεια παρατηρούμε αρνητικό ρυθμό πληθωρισμού – 6,7 %.
Ελλάδα και πληθωρισμός
Στην χώρα μας (Ελλάδα) στα τελευταία 50 χρόνια εμφανίστηκαν και τα τρία προηγούμενα φαινόμενα (πληθωρισμός. αποπληθωρισμός, αντιπληθωρισμός) με την παρακάτω χρονολογική σειρά:
Περίοδος: 1972 – 1990 – Υψηλός πληθωρισμός που κυμάνθηκε κατά μέσο όρο στο 20%. Βασικός λόγος ήταν η μεγάλη πετρελαϊκή κρίση που ξεκίνησε το 1972-73.
Περίοδος: 1991 – 2002 - Αποπληθωρισμός: Ο ρυθμός πληθωρισμού από + 20% μειώθηκε στο περίπου + 2,5%. Αυτή η θεαματική πτώση οφείλεται στις προσπάθειες που κατέβαλε η χώρα για να εναρμονιστεί με τα κριτήρια του Μάαστριχτ.
Περίοδος: 2003 – 2012 – Πληθωρισμός: Χαμηλοί ρυθμοί πληθωρισμού της τάξης του 1% - 5%.
Περίοδος: 2013 – 2018 – Αντιπληθωρισμός: Αρνητικές τιμές πληθωρισμού που έφτασε έως και το – 3%.
Περίοδος: 2019 – τέλη 2020 - Ο πληθωρισμός κυμάνθηκε περίπου στο εύρος +2 % έως -2%.
Περίοδος: 2021 – σήμερα (Αυγ. 2022) – Σταδιακή αύξηση του πληθωρισμού που έφτασε πάνω από 11%.
Στο Β Μέρος του άρθρου σχετικά με τον πληθωρισμό θα αναφερθούμε στο πως μπορεί να μειωθεί ο πληθωρισμός, σε αυτούς που οφελούνται από τον πληθωρισμό, στα αίτια εμφάνισης και στην επίσης επίκαιρη έννοια του στασιμοπληθωρισμού.