Ο διαχωρισμός των δραστηριοτήτων των τραπεζών και το Glass-Steagall Act

Οι περισσότεροι δεν έχουμε ξεχάσει τη μέρα που ανοίξαμε τον πρώτο μας τραπεζικό λογαριασμό. Τότε ονομαστήκαμε καταθέτες!. Μια αίσθηση ασφάλειας αλλά και κάποια μορφή πρώιμου κύρους συνόδευε εκείνη τη στιγμή που πήραμε στα χέρια μας το πρώτο βιβλιάριο καταθέσεων.

Αργότερα προς τα τέλη των 90s μετονομαστήκαμε - άλλοτε εν γνώσει μας και άλλοτε με αποφάσεις τρίτων - από καταθέτες σε επενδυτές!

Στην πρώτη περίπτωση συνειδητά αγοράσαμε μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια και ομόλογα. Και βέβαια σαν νέοι τότε στο χώρο των επενδύσεων «μπερδέψαμε» την έννοια της κατάθεσης με αυτή της επένδυσης αγνοώντας ή με σταθμίζοντας σωστά τον κίνδυνο (ρίσκο) που εμπεριέχει η επένδυση.

Στη δεύτερη όμως των περιπτώσεων γίναμε επενδυτές εν αγνοία μας μια και η νέα μορφή των τραπεζών «οδήγησε» μέρος των καταθέσεων μας σε επενδυτικά προϊόντα άγνωστα σε εμάς και επομένως όχι της δικής μας επιλογής.

Οι τράπεζες και η συμμετοχή τους στο κραχ του 1929

Οι τράπεζες ήδη από τα χρόνια προ της κρίσης του 1929 στις ΗΠΑ κατηγορήθηκαν από αρκετούς για επενδυτικές δραστηριότητες που έθεταν σε κίνδυνο τα κεφάλαια των ιδιωτών. Υπήρξαν μάλιστα απόψεις που φωτογράφισαν τον τραπεζικό τομέα σαν τον βασικό υπεύθυνο για το κραχ της χρηματιστηριακής αγοράς  και της παγκόσμιας ύφεσης που ακολούθησε. Και πράγματι οι τράπεζες αφενός είχαν δανείσει το κοινό για να αγοράσει μετοχές και αφετέρου οι ίδιες συμμετείχαν στην αγοραπωλησία μετοχών και ομολόγων αποσκοπώντας ασφαλώς στην αύξηση των κερδών τους πέραν εκείνων που προέρχονταν από τις παραδοσιακές τραπεζικές εργασίες.

Ο διαχωρισμός των τραπεζών μετά την κρίση. The Glass – Steagall Act

Λίγο αργότερα, το 1933, δύο μέλη του Αμερικανικού Κογκρέσου οι Carter Glass και Henry Steagall - που έγιναν γνωστοί με το Glass – Steagall Act  πρότειναν τον διαχωρισμό των τραπεζών σε εμπορικές (με αντικείμενο τις παραδοσιακές δραστηριότητες) και σε  επενδυτικές. Ο νόμος ψηφίστηκε σε μια προσπάθεια «ανοικοδόμησης» της εμπιστοσύνης προς το τραπεζικό σύστημα η οποία είχε πληγεί από το μεγάλο αριθμό τραπεζών που πτώχευσαν τα πρώτα χρόνια της τότε μεγάλης ύφεσης.

Σύμφωνα με το Glass – Steagall Act (GSA) από τα έσοδα των πρώτων (παραδοσιακών) μόνο το 10% θα μπορούσε να προέρχεται από επενδυτικές δραστηριότητες οι οποίες κυρίως θα σχετίζονταν με «κινήσεις» στα κρατικά ομόλογα. Επομένως μετά το σαφή διαχωρισμό ιδιώτες και επιχειρήσεις γνώριζαν ότι οι καταθέσεις των δεν θα κινδύνευαν από ενδεχομένως  λανθασμένες επενδυτικές επιλογές.

Τα χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι τα τέλη των 90s

Όπως κάθε οικονομικό μέτρο, έτσι και το GSA, είχε υποστηρικτές και αντιπάλους αναφορικά με την αποτελεσματικότητα ή όχι της συμμετοχής του στη μείωση του επενδυτικού κινδύνου (ρίσκου) που αναλάμβαναν οι τράπεζες. Σαν αποτέλεσμα, και με διάφορες τροποποιήσεις που μεσολάβησαν, το 1999 το GSA καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από το Gramm - Leach – Bliley Act  σύμφωνα με το οποίο όχι μόνο έπαψε να ισχύει ο διαχωρισμός των τραπεζών αλλά οι δραστηριότητές τους επεκτάθηκαν πλέον και σε άλλους τομείς .

Σχεδόν 10 χρόνια μετά την κατάργηση του GSA ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers που οδήγησε όπως και το 1930 την παγκόσμια οικονομία σε μεγάλη ύφεση.

Κάποιοι συσχέτισαν την κατάργηση του GSA με την εμφάνιση τη κρίσης του 2008 με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχουν σκέψεις για επαναφορά του νόμου περί διαχωρισμού των τραπεζών σε μια πιο «σύγχρονη» έκδοση.

Επίλογος

Οι απόψεις – εκτιμήσεις στα οικονομικά ζητήματα συχνά έχουν πάνω από μια οπτικές. Ασφαλώς το ίδιο ισχύει και στο σημερινό μας θέμα - της ύπαρξης δηλαδή τραπεζών πολυκαταστημάτων (super market) ή τον διαχωρισμό των δραστηριοτήτων τους σε εκείνες που θα διατηρήσουν τον παραδοσιακό ρόλο τους και σε άλλες που θα δραστηριοποιούνται στις συναλλαγές χρηματοοικονομικών προϊόντων που εμπεριέχουν κίνδυνο.

Η δική μας άποψη είναι (Ο μετασχηματισμός των τραπεζών και η κρίση του 2008) ότι το γιγάντεμα των δραστηριοτήτων του τραπεζικού κλάδου αλλά και η είσοδός του σε επενδυτικούς χώρους άγνωστους προηγουμένως δημιούργησαν συνθήκες μη αποτελεσματικού ελέγχου με συνέπεια τις λανθασμένες κινήσεις οι οποίες ιστορικά εμφανίζεται να επαναλαμβάνονται.