Τεχνητή νοημοσύνη και οι εφαρμογές της στην εκπαίδευση

/0 Comments/in , /by

Ασφαλώς η ανθρώπινη φυσική νοημοσύνη είναι εκείνη που οδηγεί στις εφευρέσεις, η εφαρμογή των οποίων, βοηθούν τον άνθρωπο στο να βελτιώσει γενικά το επίπεδο της ζωής του. Με αυτό το σκεπτικό, δημιουργήθηκε και εφαρμόζεται εδώ και χρόνια (εμείς δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει) η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence ή (ΑΙ).

Η ιδέα, αν και ξεκίνησε τον 1936 από τον Alan Turing, άρχισε να «πλησιάζει» την φαντασία μας όταν το 1997 η μηχανή (υπολογιστής) Deep blue νίκησε στο σκάκι τον παγκόσμιο πρωταθλητή Garry Kasparov.

Η συνέχεια είναι γνωστή. Η ΑΙ εισήλθε στην καθημερινότητα μας με εφαρμογές στα κινητά, στα video παιγνίδια, στα GPS, στα ΑΤΜ, στα αυτοκίνητα, ταυτόχρονα όμως και στον «εντοπισμό» των προσωπικών μας επιθυμιών μέσω μιας «παρακολούθησης» της συμπεριφοράς μας στα social media.

Στο σήμερα, οι ρυθμοί εξέλιξης είναι ιλιγγιώδεις. Κάτι αναμενόμενο μια και οι μεγάλες εταιρίες του χώρου, επενδύουν δισεκατομμύρια δολάρια στην έρευνα και στην περαιτέρω ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης.

Τι είναι όμως τελικά η ΑΙ; Αν και δεν ξέρουμε «ακριβώς» την απάντηση, ούτε ποιοι και γιατί «ακριβώς» την αναπτύσσουν, με απλά λόγια θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος «εμφυτεύει» νοημοσύνη και τεράστιο όγκο πληροφοριών σε ένα μηχάνημα, σε ένα ανθρωπόμορφο ρομπότ (robot) ή σε ένα chat GPT. Το αποτέλεσμα είναι όχι απλά να τον υποκαταστήσει, αλλά να εμφανιστεί μια βελτιωμένη μηχανική έκδοση του.

Και κάποιος θα πει «γιατί όχι;».

Τα υπέρ και τα κατά είναι πολλά. Τουλάχιστον όσα η ανθρώπινη νοημοσύνη μπορεί να αντιληφθεί σήμερα. Αυτό το άρθρο όμως δεν σκοπεύει να αναφερθεί σε αυτά. Όμως το ότι μαθαίνουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη ξεπερνάει κατά πολύ την ανθρώπινη, δημιουργεί τουλάχιστον ερωτηματικά για το τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό.

Τεχνητή νοημοσύνη και οι εφαρμογές της στην εκπαίδευση

Σύμφωνα με ανακοινώσεις των ειδικών, οι εφαρμογές της AI στην κοινωνία οι οποίες σήμερα περιορίζονται σε κάποιους τομείς σύντομα θα αφορούν σχεδόν το σύνολο των δραστηριοτήτων και επιστημών, όπως για παράδειγμα την Ιατρική και τα φάρμακα (health care), τις νομικές και λογιστικές υπηρεσίες, το εμπόριο, τη διαφήμιση, τις μεταφορές, την αυτοκινητοβιομηχανία, τις δουλειές του σπιτιού, και βέβαια την εκπαίδευση.

Για να προσεγγίσουμε το θέμα των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση, θα ήταν χρήσιμο αρχικά να αναφέρουμε τα χαρακτηριστικά εκείνα που συνθέτουν τον «καλό» δάσκαλο ή καθηγητή.

Θα ήταν τουλάχιστον αφελές να ισχυριστούμε ότι οι γνώσεις και τα πτυχία (στην όποια ειδικότητα) από μόνα τους «επαρκούν» σε αυτό το λειτούργημα. Εάν τα πράγματα ήταν τόσο απλά, θα μπορούμε να βιντεοσκοπήσουμε μαθήματα ή διαλέξεις και να τα προβάλλουμε στους μαθητές. Κάτι τέτοιο βέβαια, αν και εφικτό, θα ονομαζόταν μεταφορά «στείρας γνώσης».

Η μεταφορά της γνώσης, μεταξύ άλλων, προϋποθέτει ανθρώπινη επικοινωνία. Ανθρώπινη επαφή με σκοπό μια «συνολική» προσέγγιση του μαθητή από την πλευρά του καθηγητή.

Για να μπορέσεις να μεταφέρεις τη γνώση σου ώστε αυτή να προχωρήσει, χρειάζεται ασφαλώς μεταδοτικότητα, χρήση διαφορετικών μεθόδων διδασκαλίας, σκύψιμο πάνω από τον μαθητή, πειθώ, υπομονή, συναισθηματική προσέγγιση, ενσυναίσθηση  και αγάπη για αυτό που κάνεις.

Ο μαθητής θέλει να τον «πείσεις» να τον «εμπνεύσεις» και αυτά δεν συντελούνται χωρίς υγιή συναισθηματική προσέγγιση.

Το chat GPT και η Sophia

Παρακολουθώντας την συνέντευξη του ρομπότ Sophia της εταιρίας μηχανικής και ρομποτικής Hanson Robotics πήρα μια πρώτη γεύση αυτής της «ιδιότυπης» σχέσης μεταξύ ανθρώπου και ρομπότ.

Ας σημειώσουμε ότι η Sophia θεωρείται, σύμφωνα με τελευταία δημισιεύματα, το πιο διάσημο εξελιγμένο ρομπότ τεχνητής νοημοσύνης του κόσμου.

Η Sophia λοιπόν απάντησε σε πολλά ερωτήματα. Είναι φορτωμένη με γνώσεις. Ως και μας τραγούδησε! Μας είπε ότι μαθαίνει και εξελίσσεται συνεχώς. με σκοπό να βοηθά τους άλλους.

Δεν ξέρω εκείνοι που παρακολούθησαν το σχετικό video αν εκτός από τον θαυμασμό [..] των γνώσεων της, επίσης θαύμασαν τον τρόπο που αυτές έβγαιναν προς τα έξω;

Κατά πόσο δηλαδή αυτές ήταν «αρεστές» στα ανθρώπινα αισθητήρια όργανα.

Ασφαλώς ήταν καθολική η έλλειψη της γλώσσας του σώματος. Κάτι αναμενόμενο βέβαια, δεδομένου ότι το ρομπότ δεν έχει σώμα για να εκφραστεί με αυτό. Έμενε λοιπόν μια ανέκφραστη άψυχη γλώσσα ενός μηχανήματος στην προσπάθεια του να «πείσει» για τις γνώσεις του και να «γεμίσει» με υποσχέσεις αναφορικά με τη θέληση του να βοηθήσει τους  άλλους..

Το πιθανό αύριο

Δεν μπορώ να γνωρίζω για τα επόμενα χρόνια με ποιο τρόπο και σε ποιο βαθμό η ΑΙ θα «περάσει» στον χώρο της εκπαίδευσης. Είπαμε ότι η εξέλιξη είναι ιλιγγιώδης και αυτό το γεγονός από μόνο του σημαίνει ότι «το μόνο που ξέρουμε είναι ότι δεν ξέρουμε».

Αν και μάλλον απίθανο να συμβεί, θα μπορούσαμε να περιορίσουμε την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στον χώρο της εκπαίδευσης στην χρήση του GPT σαν μια πηγή πληροφόρησης για κάποια εργασία που θέλουμε να κάνουμε. Αυτό συμβαίνει σήμερα.

Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη λειτουργεί συμπληρωματικά του καθηγητή. Βέβαια, οι αβίαστες ή αν το θέλετε οι  «άκοπες» απαντήσεις του chat, αν και βοηθούν στη συγγραφή της εργασίας, δεν επιτρέπουν στον μαθητή την σε βάθος έρευνα του θέματος.

Το κάθε νόμισμα έχει πάντα δύο όψεις.

Για παράδειγμα, εγώ μπορώ να ζητήσω από το chat GPT να μου κάνει μια περίληψη όσων αναφέρονται σε μια πηγή που μου πρότεινε. Πιστεύετε αυτή η «παροχή» θα λειτουργήσει υπέρ της δικής μου «πραγματικής» ανάπτυξης, εκπαίδευσης, και νοημοσύνης;

Το περισσότερο ανησυχητικό, για εμένα, σενάριο θα ήταν να φανταστούμε κάποια αντίστοιχη Sophia να βρίσκεται στη θέση ενός ανθρώπου (καθηγητή) σε ένα περιβάλλον φυσικής ή διαδικτυακής τάξης. Ένα ομολογουμένως εντυπωσιακό επίτευγμα αλγορίθμων και κωδίκων απέναντι σε ανθρώπινα όντα.

Πριν κάποιες μέρες μια πρώην μαθήτριά μου, η Α,  μαζί με μια φωτογραφία από την ορκωμοσία της μου έστειλε και το παρακάτω κείμενο το οποίο κατόπιν της σύμφωνης γνώμης της σας παραθέτω:

 «Ένα τεράστιο ευχαριστώ για όλα όσα μου δώσατε από την πρώτη στιγμή της προετοιμασίας για το πανεπιστήμιο!. Σας χρωστάω πολλά, όχι μόνο για τις ακαδημαϊκές μου επιτυχίες αλλά κυρίως για την αγάπη που μου μεταλαμπαδεύσατε για τα οικονομικά. Και πάλι σας ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου».

Αυτό εγώ το ερμηνεύω ως αποτέλεσμα ανθρώπινης «συναισθηματικής προσέγγισης» του καθηγητή προς τον μαθητή.

Αν οι αλγόριθμοι και τα νευρωνικά δίκτυα καταφέρουν να «εμφυτεύσουν» ανθρώπινα συναισθήματα σε μια μηχανή, τότε θα είμαστε μπροστά σε ένα από τα μεγαλύτερα τεχνολογικά θαύματα. Αρκεί βέβαια να «πεισθούν» και τα πραγματικά ανθρώπινα όντα να «αποδέχονται» μηχανικά συναισθήματα..

Στο ενδεχόμενο το προηγούμενο να συμβεί, θα αναφερόμαστε όχι απλά στον «Θαυμαστό καινούριο κόσμο» του Άλντους Χάξλεϋ, αλλά σε ένα κόσμο πολύ «απομακρυσμένο» ακόμα και για μια ιδιαίτερα αναπτυγμένη φαντασία..

Υπάρχει πραγματική ελευθερία προσωπικής έκφρασης στην σημερινή μορφή δημοκρατίας;

/0 Comments/in , , /by

Βασικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι ασφαλώς η ελευθερία της έκφρασης και της δράσης. Είναι η ύπαρξη διαφορετικής άποψης και το  δικαίωμα έκφρασής της, μέσα βέβαια σε ένα πλαίσιο γραπτών και άγραφων νόμων που μια δημοκρατική κοινωνία, μέσω εκλεγμένων αντιπροσώπων, έχει θέσει ή αποδεχθεί. Το πλαίσιο αυτό των περιορισμών, αποβλέπει (μεταξύ άλλων), στην επίτευξη κάποιας μορφής ισότητας, με την έννοια ότι η ελευθερία της δράσης ενός ατόμου δεν μπορεί να δυσχεραίνει τη θέση κάποιου άλλου, δηλαδή να είναι σε βάρος του.

Η ελευθερία στην προσωπική άποψη

Η προσωπική έκφραση ή αν το θέλετε διαφορετικά, η διαμόρφωση προσωπικής άποψης, είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Όποιοι και αν είναι αυτοί, η «προσωπική» άποψη προϋποθέτει βέβαια την ύπαρξη «προσωπικής» σκέψης.

Στην πραγματικότητα λοιπόν, αναφερόμαστε στην ελευθερία «προσωπικής» σκέψης.

Και στο σημείο, ίσως θα πρέπει να αναρωτηθούμε. Υπάρχει πράγματι στην σύγχρονη δημοκρατία ελευθερία προσωπικής σκέψης ή υπάρχει μαζοποίηση της  σκέψης; Μήπως σήμερα, υπάρχουν, κατά κανόνα εν αγνοία μας, κάποιοι «επαΐοντες» όπως υποστήριζε ο Αριστοτέλης οι οποίοι αποφασίζουν για το γενικό καλό; [..] Μήπως αυτοί η τεχνολογικά αναπτυγμένοι σύγχρονοι «επαΐοντες», κατευθύνουν, χειραγωγούν την σκέψη μας, και κατά συνέπεια τη συμπεριφορά μας;

Έχουμε σκεφτεί αυτό το ενδεχόμενο;

Η ελευθερία στην πληροφορία

Παραφράζοντας τον τίτλο του βιβλίου «Ο θαυμαστός καινούριος κόσμος» του  Άλντους Χάξλεϊ, θα αναφερόμουν στον «Θαυμαστό καινούριο κόσμο της πληροφορίας».

Αλήθεια, πόσοι δεν ανοίξαμε λογαριασμό/ους στα social media; Πόσοι από εμάς δεν καλοδεχτήκαμε αυτή τη δυνατότητα επικοινωνίας με γνωστούς μας; Πόσοι δεν μοιραστήκαμε φωτογραφίες μας από μέρη που επισκεφτήκαμε; Πόσα like δεν δώσαμε και πήραμε; Πόσες φορές δεν «αποκαλύψαμε» τα γούστα μας ή την διάθεση μας μέσω κάποιας ανάρτησης ή κάποιου τραγουδιού που ανεβάσαμε;

Ένα ατέλειωτο δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών!!

Ε, και που είναι το άσχημο; Θα πει κάποιος.

Υπάρχουν δύο ντοκιμαντέρ, το «Social dilemma» και το «The great hack», που ίσως σας δώσουν την απάντηση.

Η ελευθερία στην προσωπική επιλογή - παρουσία

Αναμφίβολα ο άνθρωπος είναι μιμητικό ον. Συνειδητά ή όχι μιμούμαστε, αντιγράφουμε συμπεριφορές, στυλ ντυσίματος, τρόπου ομιλίας, και πόσα άλλα. Είναι μια τάση που επηρεάζει και τις «υποτιθέμενες» ανάγκες μας, αλλά και τις επίσης «υποτιθέμενες» προσωπικές επιλογές μας.

Αποτελεί όμως προσωπική επιλογή η copy paste «λογική» παρουσίας (στησίματος) που εύκολα μπορείς να παρατηρήσεις στα άτομα που βρίσκονται σε ένα δημόσιο χώρο, σε ένα bar ή σε μια πλαζ;

Μήπως τα πρότυπα δεν υπάρχουν απλά – πάντα υπήρχαν, αλλά τώρα επιβάλλονται από τους σύγχρονους «επαΐοντες» που λέγαμε προηγουμένως; Εάν αυτό ισχύει, τότε κάποιοι βάζουν το «προσωπικό συμφέρον» πάνω από το «όλοι οι πολίτες είναι ίσοι». Το τελευταίο όμως αποτελεί βασικό στοιχείο της δημοκρατίας.

Κλείνοντας

Ευτυχώς στην δημοκρατία υπάρχουν διαφορετικές απόψεις και αυτό την διαφοροποιεί από κάθε μορφής ολιγαρχικό καθεστώς που επιβάλλει απόψεις.

Οι δικές μου απόψεις εκφράστηκαν στις προηγούμενες γραμμές και συνοψίζοντας φοβάμαι ότι εδώ και χρόνια δεν υπάρχει «πραγματική» ελευθερία προσωπικής άποψης και αυτό γιατί κάποιοι φρόντησαν να μην υφίσταται στην πραγματικότητα «προσωπική» σκέψη. Αντίθετα, αυτό που κυριαρχεί είναι η μαζοποίηση της σκέψης. Και αυτό, για τη δική μου λογική δεν ακούγεται και πολύ δημοκρατικό.

Ξέρω ότι κάποιοι θα συμφωνήσουν, ενώ άλλοι θα διαφωνήσουν με την άποψή μου. Αλλά είπαμε η πραγματική δημοκρατία χρειάζεται την διαφορετικότητα των απόψεων. Αρκεί να είναι «προσωπικές».

Oικονομία - Τα τέσσερα βασικά στοιχεία του περιβάλλοντός της

/0 Comments/in , /by

ΠΡΟΣΠΑΘΟΝΤΑΣ ΝΑ ΠΕΡΙΓΡΑΨΟΥΜΕ την οικονομία μέσα σε ένα αρχικό πλαίσιο ανάλυσης - και όχι να δώσουμε έναν επιστημονικό ορισμό - θα την χαρακτηρίζαμε ως ένα (αρκετές φορές αόρατο) μηχανισμό αποφάσεων - μηχανισμών των επιχειρήσεων, των καταναλωτών και του κράτους που αφορούν ποια προϊόντα και υπηρεσίες θα παραχθούν και από ποιους μπορούν να  καταναλωθούν[1].

    Πρόκειται δηλαδή για ένα (χωρίς γεωγραφική έννοια) χώρο καθημερινών συναλλαγών ή ανταλλαγών, όπου τα παραχθέντα προϊόντα – υπηρεσίες ανταλλάσσονται (κατά κανόνα) με χρήμα.

    Και βέβαια το χρήμα δεν έχει πάντα τη μορφή των «μετρητών» («cash-money»), αλλά και τη μορφή της «πίστωσης» («credit»), που σημαίνει ανάληψη μελλοντικής υποχρέωσης. Κάτι που, για παράδειγμα, συμβαίνει στην «υπερανάληψη» («overdraft») όπου η τράπεζα, με τη μορφή του καταναλωτικού δανείου, σου προσφέρει ένα ποσό πέραν του υπολοίπου του λογαριασμού σου.

    Ως πρώτο άκουσμα κάποιος θα σκεφτεί ότι τα άτομα έχουν ανάγκες[2] και επιθυμίες (Πλάτωνα: Πρωταγόρας «Άνάγκη δ’ ούδέ θεοί μάχονται») οι οποίες καλύπτονται από την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών.

    «Το ενδεχόμενο να σταματήσει το ανθρώπινο είδος να έχει ανάγκες περιγράφει μια κοινωνία που μάλλον θα συνόρευε με το νησί της ουτοπίας».

    Ωραία! Έρχονται, λοιπόν, οι επιχειρήσεις - και το κράτος -, για να απομακρύνουν το προηγούμενο ενδεχόμενο, και να αναλάβουν το ρόλο εκείνου, που μέσα από την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών θα ικανοποιήσει τις επιθυμίες των καταναλωτών.

    Η σκέψη μας, όμως, θέλοντας να ξεφύγει από τη «ρομαντική» αποδοχή ότι βρέθηκε απλά κάποιος που με την καλή του διάθεση [..], και όχι για το δικό του συμφέρον, θέλησε να ικανοποιήσει τα «θέλω του άλλου», προσπαθεί να εξερευνήσει το πίσω μέρος αυτής της «φαινομενικά» τόσο ανιδιοτελούς  προσφοράς.

    Στην προσπάθειά μας αυτή, ας έχουμε υπόψη μας τα παρακάτω στοιχεία:

Το πρώτο στοιχείο: τα διαφορετικά συμφέροντα και ο πλουτισμός

Αρχικά ας σκεφτούμε ότι το σημείο εκκίνησης των δύο βασικών συμμετεχόντων στην αγορά - παραγωγών και καταναλωτών - είναι εντελώς διαφορετικό. Οι πρώτοι θα ήθελαν να πουλήσουν τα προϊόντα - υπηρεσίες τους στις μεγαλύτερες δυνητικά τιμές, ενώ οι δεύτεροι (ακριβώς το αντίθετο) να τα αγοράσουν όσο γίνεται πιο φθηνά.

    Επομένως καταλαβαίνουμε ότι δεν πρόκειται για μια και τόσο «φιλική» συνάντηση, αλλά για μια σύγκρουση διαφορετικών συμφερόντων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Adam Smith, 1723 – 1790: «Το άτομο στις οικονομικές του ενέργειες ελαύνεται από την επιδίωξη του ατομικού του συμφέροντος».

    Σε αυτή την ιδιότυπη σκακιέρα οι βασικοί παίκτες - επιχειρήσεις και καταναλωτές - μέσα από μια ανταγωνιστική σχέση επιδιώκουν το προσωπικό όφελος, δηλαδή το κέρδος που θα οδηγήσει στον πλουτισμό[3]. Αυτός - αν και εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους - είναι ο στόχος και των δύο.

    Στο σημείο αυτό θα πρέπει να μην ξεχνάμε ότι στις οικονομικές συναλλαγές δεν μπορεί να κερδίζουν όλοι. Αυτό δεν είναι το σύνηθες.

Κατά κανόνα όταν λέμε ότι ο Α κέρδισε, συγχρόνως εννοούμε ότι κάποιος Β έχασε ή κατ’ ελάχιστο, μειώθηκε το επιδιωκόμενο όφελός του.

Αν, για παράδειγμα, μια επιχείρηση μειώσει τους μισθούς των υπαλλήλων της, και με την προϋπόθεση ότι τα έσοδα της θα παραμείνουν σταθερά, θα πετύχει αύξηση των κερδών της. Ταυτόχρονα, όμως, οι υπάλληλοί της θα έχουν χάσει (απολέσει) μέρος του μισθού τους.

 

Το δεύτερο στοιχείο: ο κίνδυνος (risk) υπάρχει πάντα

Ένα δεύτερο στοιχείο που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι στην οικονομία δεν υπάρχουν «σίγουρες» κινήσεις. Αντίθετα, η όποια οικονομική απόφαση περιλαμβάνει την ανάληψη «κινδύνου» («risk»). Εκείνη η κίνηση που σήμερα εμφανίζεται ως μια «σωστή» τοποθέτηση χρημάτων, στο αύριο ενδέχεται να αποδειχθεί ότι ήταν «λανθασμένη». Και αυτό όχι –απαραίτητα - γιατί δεν «ζυγίσαμε» σωστά τα δεδομένα, αλλά γιατί η εμφάνιση αστάθμητων παραγόντων οδήγησε τη σημερινή ενδεχομένως σωστή κίνηση, σε αυριανό ατυχές αποτέλεσμα[4].

Για παράδειγμα, μπορεί εξετάζοντας τις οικονομικές συνθήκες - στο χρόνο αναφοράς - να προχωρήσαμε στην αγορά ενός σπιτιού, και στο κοντινό μέλλον να μειώθηκε η αξία του λόγω αύξησης των φόρων επί της ακίνητης περιουσίας ή λόγω μεγάλης προσφοράς ακινήτων.

   Δεν είναι λίγοι εκείνοι που κατά τη διάρκεια της 10ετους κρίσης, η οποία ξεκίνησε το 2009, είπαν: «Μακάρι να ήμουνα στο ενοίκιο».

    Εάν γνωρίζαμε ή μπορούσαμε να φανταστούμε την επερχόμενη κρίση, το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα προχωρούσαμε στην εν λόγω αγορά.

     «Είναι πράγματι δύσκολο (και μάλλον ακατόρθωτο) να προβλέψεις σήμερα, πολύ περισσότερο να είσαι σίγουρος, για το τι καιρό θα κάνει σε δύο χρόνια τον μήνα Μάρτιο...»

 

Το τρίτο στοιχείο: η κυκλικότητα στην οικονομία

Μέσα από την προηγούμενη αναφορά καταλαβαίνουμε κάτι το οποίο συχνά ξεχνάμε, και αυτό βέβαια σχετίζεται με την «κυκλικότητα» που χαρακτηρίζει την οικονομία. Δεν υπήρξε ποτέ οικονομική δραστηριότητα (π.χ. εμπόριο, ναυτιλία, τουρισμός, κατασκευές, κ.α.) ή αξία κάποιας μορφής χρήματος (π.χ. μετοχές, ομόλογα, χρυσός) των οποίων η (σε συγκεκριμένη περίοδο) ανοδική πορεία δεν ανακόπηκε κάποια στιγμή για να ακολουθήσει αυτό που λέγεται πτώση της τιμής – αξίας του. Παρόμοιοι όροι με το «sky is the limit» που χρησιμοποιείται στις χρηματιστηριακές αγορές, δεν σχετίζονται με την πραγματικότητα.

    Και, ατυχώς, όταν έχει υπερτιμηθεί μια αξία, η αλλαγή τάσης από ανοδική σε καθοδική, συχνά γίνεται με «βίαιο» τρόπο, οπότε αναφερόμαστε στο «σπάσιμο της φούσκας». Κάτι ανάλογο έχει συμβεί αρκετές φορέα στη χρηματιστηριακή αγορά (ΗΠΑ 1929, Ελλάδα 1999) ή στην αγορά των στεγαστικών δανείων (ΗΠΑ 2007 – 2010) με γνωστές τις οδυνηρές συνέπειες που ακολούθησαν.

    Οι προηγούμενες αναφορές δεν αμφισβητούν το γεγονός ότι η πορεία εξέλιξης της παγκόσμιας οικονομίας, διαχρονικά, ασφαλώς χαρακτηρίζεται από ανοδική τάση. Όμως αυτή η θετική εξέλιξη  συντελείται μέσω εναλλαγής καλών και κακών ημερών.

    «Αυτοί είναι οι «οικονομικοί κύκλοι» οι οποίοι διαφέρουν τόσο σε διάρκεια όσο και σε ένταση».

Το τέταρτο στοιχείο: οι περιορισμοί στις αποφάσεις μας

Αναμφίβολα αξιοσημείωτη παρατήρηση, που θα γίνει περισσότερο κατανοητό στη συνέχεια, είναι να έχουμε υπόψη μας ότι οι οικονομικές αποφάσεις λαμβάνονται πάντα κάτω από «συνθήκες περιορισμού»[5]. Η λέξη «αφθονία» (εκτός των ελεύθερων στη φύση αγαθών) δεν υφίσταται στον πραγματικό κόσμο. Ως εκ τούτου, η  όποια απόφαση ληφθεί (μεταξύ των εναλλακτικών που έχουμε) μας στερεί τη δυνατότητα επιλογής κάποια άλλης. Και αυτό αφορά και την κατανάλωση και την  παραγωγή. Στο βιβλίο του «Economics» ο John Sloman χαρακτηριστικά αναφέρει ότι: «Because of scarcity, various choices have to be made between alternatives».

Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε, ότι με βάση το περιορισμένο εισόδημά μας και έχοντας προηγουμένως κάνει αποταμίευση, αποφασίσαμε ότι μπορούμε να διαθέσουμε 20.000 € για την ικανοποίηση μιας επιπλέον ανάγκης μας. Έστω ότι τα σενάρια της σκέψης μας ήταν τρία, που το καθένα κοστολογείτο 20.000 €: αγορά αυτοκινήτου, φουσκωτού ή μετοχών. Είναι, φανερό, ότι αν τελικά αποφασίσαμε να αγοράσουμε το αυτοκίνητο, στερηθήκαμε ή θυσιάσαμε το φουσκωτό ή τις μετοχές.

Η εισαγωγή του βιβλίου μου «164 Σελίδες Οικονομίας – Μια περιήγηση στον πραγματικό της κόσμο».

[1] Και βέβαια τα αγαθά δεν «χαρίζονται» αλλά ανταλλάσσονται με χρήμα. Δηλαδή για να τα αποκτήσουμε, τα πληρώνουμε. Επομένως, στην πραγματικότητα,  αναφερόμαστε στο πως θα διανεμηθεί το εισόδημα βάσει του οποίου οι καταναλωτές μπορούν να αποκτήσουν τα αγαθά.

[2] Αναφερόμαστε στις οικονομικές ανάγκες, δηλαδή σε εκείνες που ικανοποιούνται από οικονομικά αγαθά στα οποία μεσολαβεί ο άνθρωπος για την παραγωγή τους, σε αντιδιαστολή με τις μη οικονομικές ανάγκες που καλύπτονται από τα ελεύθερα στη φύση αγαθά.

[3] Ο Αριστοτέλης αναφερόταν σε μια πάλη οικονομικών συμφερόντων, όπου οι διάφορες πλευρές προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν την δική τους περιουσία και εξουσία (Πέτρος Δούκας – Οικονομικές θεωρίες, Αρχές διοίκησης και Αρχαία Ελληνική σκέψη)

[4] Είναι γνωστό στα μνημονιακά χρόνια και συγκεκριμένα το 2012, ότι το «κούρεμα» που έγινε μέσω του PSI στα Ελληνικά κρατικά ομόλογα έφτασε περίπου το 70% της αξίας τους.

[5] Ασφαλώς οι συντελεστές παραγωγής, το διαθέσιμο εισόδημα ακόμα και ο χρόνος υπόκεινται σε ποσοτικούς ή ποιοτικούς περιορισμούς.

Η οικονομία μέσα από τη καθημερινότητά μας

/0 Comments/in , /by

Επειδή  το «παράδοξο» του να διδάσκεται ένα πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα – η οικονομία - μόνο στην Γ’ Λυκείου εξακολουθεί να ισχύει, θα ήθελα να μεταφέρω τις απόψεις μου προς την κατεύθυνση της καλύτερης προετοιμασίας των μαθητών, μέσα σε αυτή την παράλογη «οπτική».

Ο υποψήφιος για τις σχολές οικονομίας και πληροφορικής, καλείται σε ένα ιδιαίτερα συμπιεσμένο χρονικό διάστημα - μόλις ενός χρόνου – να κατανοήσει και αφομοιώσει έννοιες, που στη μέχρι τώρα σχολική του ζωή, δεν έχει ακούσει.

Σαν άμεση συνέπεια, ο μαθητής, περισσότερο προσπαθεί να απομνημονεύσει παρά να καταλάβει, πόσο μάλιστα να εμβαθύνει στα «νέα» ακούσματα.

Οικονομικά ακούσματα πριν την παράδοση

Η προσωπική μου άποψη είναι, ότι τουλάχιστον, τα βασικά σημεία, της μακρο θα έπρεπε να διδάσκονται πριν την μικρο. Και αυτό, γιατί ένα παιδί 17-18 χρονών, αναμφίβολα έχει ακούσει στην καθημερινότητά του, περισσότερες φορές για το ΑΕΠ ή την ανεργία, παρά για την ελαστικότητα ζήτησης ή για το οριακό προϊόν.

Ανεξάρτητα από το προηγούμενο σκεπτικό, κάτι το οποίο δεν μπορούμε να μην αποδεχτούμε, είναι ότι ο άνθρωπος «καταλαβαίνει» καλύτερα μέσω αναφοράς σε παραδείγματα της καθημερινής ζωής του, όταν κάτι τέτοιο είναι εφικτό.

Σύμφωνα με τη δική μου προσέγγιση, από την πρώτη συνάντηση με τους μαθητές, θα φρόντιζα να τους περιγράψω κάποιες από τις «κινήσεις» μιας συνηθισμένης μέρας μου.

Μια καθημαρινή μέρα

Για να δούμε λοιπόν τα διάφορα που «συμβαίνουν» μέσα στην μέρα μου!

Καλώς ή κακώς, για να «ενεργοποιηθώ», χρειάζομαι, με το καλημέρα, καφέ! Κάποιος θα πει «Η ιδέα σου είναι. Μπορείς και χωρίς αυτόν». Δεν θα του πω ότι έχει άδικο, αλλά θα του εξηγήσω ότι, το να πίνω καφέ, μου έγινε «συνήθεια». Και συνεχίζοντας, θα του διευκρινίσω, ότι όταν λέμε ότι κάτι «μου έγινε συνήθεια», εννοούμε ότι πριν δεν «ασχολούμαστε» με αυτό. Με άλλα λόγια, δεν αποτελούσε ανάγκη για εμάς, και επομένως δεν «αγοράζαμε» το αντίστοιχο αγαθό για να την ικανοποιήσουμε. Τώρα όμως το αγοράζουμε. Ή αν το θέλετε αλλιώς, εμφανίστηκε μια «νέα ανάγκη».

Βέβαια, αρκετά συχνά, τον espresso θα προτιμήσω να τον πιω, σε ένα από τα ωραία καφέ της γειτονιάς μου. Ε, όπως και να το κάνουμε, θα δω κόσμο, θα ακούσω τη μουσική που πάντα έχει, θα κάτσω αναπαυτικά σε μια από τις πολυθρόνες του, α και δεν θα πλύνω μετά το φλυτζάνι..Αυτό το σκηνικό το έχω δει πόσες φορές στις «διαφημίσεις». Άνθρωπος είμαι. Επηρεάζομαι! Με αυτό τον τρόπο εξάλλου, δεν θα «γεμίσω» περισσότερο, από να έπινα το καφεδάκι σπίτι μου; Ε, και αυτό το παραπάνω «γέμισμα» τι σημαίνει; Ότι «θέλω να ικανοποιώ τις ανάγκες μου στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό».

Ωραία τα λέμε, αλλά ήρθε και η ώρα που πρέπει να φύγω από το καφέ γιατί έχουμε και δουλειές. Ναι, αλλά «μάλλον» θα πρέπει να πληρώσω! Δηλαδή, το καφεδάκι, από το καφέ «έφυγε» προς εμένα, και αντίθετα, από εμένα «φεύγουν» χρήματα προς το καφέ. Σαν «συναλλαγές, ροές ή σχέσεις» μεταξύ μιας επιχείρησης και ενός ατόμου δεν ακούγονται;

Πλήρωσα 3,8 € για ένα fredo esperesso. Όχι ότι μου «πολυάρεσε», αλλά συνέχισα τη μέρα μου, μέχρι που έφτασα στο χώρο εργασίας μου. Εκεί, άρχισα τους υπολογισμούς! Αν πίνω στο καφέ, το espess-ακι μου κάθε μέρα, θα πληρώνω για καφέ περίπου 120€ το μήνα. Οι υπολογισμοί ήταν να μην αρχίσουν!. Και για κάτσε, αν εγώ βγάζω 1.200€ το μήνα, το 10% θα «πηγαίνει» για καφέ; Ή αν το μηνιαίο εισόδημά μου είναι 2.400€, το μερίδιο του καφέ θα είναι 5%; Και πως θα καλύπτω με το «περιορισμένο εισόδημά μου» τις άλλες ανάγκες μου, όπως για παράδειγμα, για τροφή, ντύσιμο, διασκέδαση, λογαριασμούς ρεύματος, τηλεφώνου, ενδεχομένως ενοικίου, κ.α;

 

Συμπέρασμα!

Άκου να δεις (μου λέω), από εδώ και πέρα, δεν θα πίνεις το καφεδάκι σου και μετά θα βλέπεις αν με τα υπόλοιπα χρήματα που έχεις αν μπορείς να καλύψεις τις υπόλοιπες ανάγκες σου. Θα κάνεις το αντίθετο. Δηλαδή λαμβάνοντας πρώτα υπόψη «το εισόδημα σου» θα φτιάξεις μια λίστα με «τι μπορείς να αγοράζεις και σε ποιες ποσότητες». Α και μη ξεχνάς να βάλεις και κάτι στην άκρη. Ποτέ δεν ξέρεις πως ξημερώνει ή αυριανή μέρα. Και βέβαια, αν ξεχάσεις το τελευταίο που λέγεται «αποταμίευση», το ταξιδάκι στην Τοσκάνη που σχεδιάζεις, θα μείνει στα σχέδια!

Κλείνοντας

Δεν θα χρειαζόμουν πάνω από μισή ώρα για να αφηγηθώ τις κινήσεις αλλά και τις σκέψεις των πρώτων 2-3 ωρών της μέρας μου. Μέσα σε αυτό το μικρό διάστημα, πιστεύω ότι θα «πέρναγα» έννοιες που αργότερα τα παιδιά θα διαβάσουν στο σχολικό τους βιβλίο.  Και ίσως, τότε, θυμηθούν την παραπάνω «ιστορία». Αν συμβεί αυτό, που θεωρώ ότι θα συμβεί, τα οικονομικά ακούσματα που έπονται δεν θα τους είναι τόσο «ξένα», μια και θα βρίσκονται πιο κοντά στην καθημερινότητα του καθηγητή τους, η οποία αναλογικά, είναι και δική τους.

 

ΥΓ. Εύχομαι οι παραπάνω απόψεις οι οποίες αναφέρονται και στο πρώτο μεταπτυχιακό μου "Why examples should precede theory" να φανούν χρήσιμες σε συναδέλφους καθηγητές , αλλά και σε μαθητές.

Βιβλίο (Κυκλοφόρησε): 164 ΣΕΛΙΔΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ – Μια περιήγηση στον πραγματικό της κόσμο

/in , , /by

Οικονομία! Οικονομικές αποφάσεις και θεωρίες, καθημερινή – μερικές φορές – μη συνειδητοποιημένη εφαρμογή τους. Πολλοί οι συμμετέχοντες. Διαφορετικά τα συμφέροντα. Όμως, κοινός ο στόχος, ο πλουτισμός!

Στο βιβλίο μου, «164 ΣΕΛΙΔΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ – Μια περιήγηση στον πραγματικό της κόσμο», φωτογραφίζω τη «λογική» των συμμετεχόντων, ώστε στο τέλος, αφενός, να αντιληφθούμε τη «λογική» της ίδιας της οικονομίας, και αφετέρου, να «δούμε», ή καλύτερα να «παραδεχθούμε», την εφαρμογή της στις καθημερινές αποφάσεις μας.

Το πάζλ της Οικονομίας

Για να ολοκληρώσεις την κατασκευή ενός πάζλ, αναμφίβολα, χρειάζεται να «βρεις» εκείνα τα κομμάτια του που ταιριάζουν στη σωστή θέση.

Μεταφερόμενοι στο χώρο της οικονομίας, τα κομμάτια του πάζλ, είναι – μεταξύ άλλων –, οι καταναλωτές, οι επιχειρήσει, το κράτος, οι τράπεζες, το χρηματιστήριο, κ.α.

Με αυτό το βιβλίο, αυτό που θέλω, είναι να αποκωδικοποιήσω τα «πραγματικά» χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων. Να δούμε, δηλαδή,  την «αληθινή» εικόνα των κομματιών του πάζλ, ώστε να καταλάβουμε τον τρόπο που λειτουργούν, το στόχο τους, τις δυνατότητές τους, αλλά και το πλέγμα των περιορισμών που έχουν.

Ο στόχος του βιβλίου

Στόχος μου, λοιπόν, δεν είναι να προστεθεί άλλο ένα βιβλίο για την οικονομία στα τόσο πολλά, και αξιόλογα, που κυκλοφορούν. Αντίθετα, με απλό, αλλά όχι απλοϊκό λόγο, η επιθυμία μου είναι να γνωρίσει ο αναγνώστης – ανεξάρτητα από τη ειδικότητά του -, μέσα από ανάλυση, παραδείγματα, και ιστορικές αναφορές, τον «πραγματικό» ρόλο των συμμετεχόντων, αλλά και την καθημερινή εμφάνιση της «λογικής» της οικονομίας στις αποφάσεις μας. Ίσως, με αυτό τον τρόπο, βρεθούμε πιο κοντά στο να «καταλάβουμε» τους μηχανισμούς της οικονομίας. Και αν αυτό συμβεί, οι όποιες λανθασμένες αποφάσεις μας, αναμφίβολα, θα περιορισθούν.

«Πάντα πίστευα, ότι όταν «πραγματικά» καταλάβεις κάτι, τότε μπορείς να το αντιμετωπίσεις με επιτυχία».

Το βιβλίο, μπορείτε να το προμηθευτείτε εδώ: https://econtopia.gr/product/164-selides-oikonomias-mia-perihghsh-ston-pragmatiko-ths-kosmo/

Οικονομία (ΑΟΘ) – Τι θα περίμενα από τα θέματα του 2022

/in , , /by

Οικονομία! Ένας χώρος αλληλοεξαρτώμενων μεταβολών. Εκεί που η «σωστή» κίνηση προς την επίτευξη «ενός» στόχου πιθανότατα θα σου δημιουργήσει  «πρόβλημα» σε κάποιο άλλο μακροοικονομικό μέγεθος.  Το περιβάλλον εκείνο που η φάση της οικονομίας είναι εκείνη που μπορεί να μετονομάσει μια κίνηση από ενδεδειγμένη σε λανθασμένη. Εκεί που η στάθμιση του κόστους ευκαιρίας της όποιας επιλογής είναι το αυστηρά απαιτούμενο.

Τι σημαίνουν όλα αυτά;

Γνώση με έντονο χαρακτηριστικό την κριτική ή συνθετική σκέψη.

 

Πανελλαδικές εξετάσεις 2022

Δύο μόλις μέρες πριν οι μαθητές εξεταστούν στην Οικονομία (πρώην ΑΟΘ) θα ήθελα να δω στα θέματα τα παραπάνω χαρακτηριστικά της επιστήμης.

Ασφαλώς δεν αναφέρομαι σε ένα επίπεδο θεμάτων που θα ξεφεύγει της «λογικής» των εισαγωγικών εξετάσεων στα πανεπιστήμια.

Αυτό όμως που θα ήθελα να υπάρχει ονομάζεται «ανταμοιβή της προσπάθειας απόκτησης κριτικής σκέψης».

Πολλοί αναφέρονται σε «κλιμακούμενο βαθμό δυσκολίας των θεμάτων».

Ναι, θα περίμενα στα 3 από τα 4 θέματα κάποια μόρια να «απαιτούν» το παραπάνω του «έμαθα κάτι απ έξω».

Στη σκέψη μου μοιάζει με το ορισμό της αντίφασης όταν σε ένα χώρο που τον χαρακτηρίζει η πολυπλοκότητα και η συνεπαγωγική σκέψη λειτουργώ με μια (ατυχώς) επαναλαμβανόμενη στείρα συνθετικής σκέψης λογική.

 

Κλείνοντας

Με καμία έννοια οι παραπάνω σκέψεις μου δεν θέλουν να «δυσκολέψουν» την προσπάθεια των υποψήφιων φοιτητών.

Ακριβώς αντίθετα, θα ήθελα κάποτε να δω την «αλλαγή» της λογικής των θεμάτων, ώστε με την προσαρμοσμένη διδασκαλία, από εμάς τους καθηγητές, να «διευκολύνουμε» την προσπάθεια των μαθητών, αλλά και να τους προετοιμάσουμε καλύτερα για το επίπεδο των Πανεπιστημίων.

Δεκαεννέα χρόνια παρουσίας μου στα Φροντιστήρια ΠΡΟΣ - Αγία Παρασκευή.

/in , /by

Έχουν περάσει σχεδόν 20 χρόνια από τότε που άρχισα την συνεργασία μου με τα Φροντιστήρια ΠΡΟΣ στην Αγία Παρασκευή. Σε ένα συνηθισμένο εργασιακό βίο το τόσο μεγάλο διάστημα παρουσίας στον ίδιο χώρο είναι αρκετά σπάνιο. Πάντα όμως υπάρχει μια εξήγηση που καταργεί τον κανόνα και αιτιολογεί την διατήρηση μιας τόσο πολυετούς εργασιακής σχέσης.

Η πρώτη συνάντηση

Δεν χρειάστηκαν πάνω από 20 λεπτά μεταξύ του υπεύθυνου των προσλήψεων και εμένα για να καταλάβουμε ότι ο ένας έψαχνε τον άλλο. Από την πολύ αρχή της συζήτησης η συμφωνία συνεργασίας ήταν ορατή και στα δύο μέλη. Είναι από εκείνες τις περιπτώσεις που η «ατμόσφαιρα» προδίδει από νωρίς το αποτέλεσμα.

Το πρώτο διάστημα

Δεν ξέρω πόσο συχνά, ειδικά στις αρχές μιας εργασιακής σχέσης, ο νέος καθηγητής (εργαζόμενος) ρωτάει την διεύθυνση για κάποια διαδικαστικά του μαθήματός του θέματα και η απάντηση που παίρνει είναι «Να κάνεις αυτό που νομίζεις».

Τι σημαίνει αυτό;

Αρχικά εμπιστοσύνη σωστής επιλογής του προσωπικού, ταυτόχρονα όμως και παντελή έλλειψη της - με την κακή έννοια - άσκησης δύναμης ή εξουσίας. Τελικά όμως δηλώνει και «επίπεδο».

Περί επιπέδου

Η λέξη «επίπεδο» στους χώρους διδασκαλίας (μεταφοράς γνώσης) έχει πολλές μορφές ορατές από μαθητές, γονείς, καθηγητές ή γενικά παρατηρητές.

Για τους μαθητές, αυτό το επίπεδο, δεν περιορίζεται στην ύπαρξη καλών καθηγητών που θα συμμετέχουν στην επιτυχία του υποψήφιου φοιτητή.

Η μετάφρασή της λέξης αγγίζει και πολλά άλλα κομμάτια αυτού που λέγεται «καλός καθηγητής».

Και αυτά σχετίζονται με την συμπεριφορά του καθηγητή στο διάλλειμα. Σε εκείνα τα απαραίτητα (για εμένα) 5 λεπτά διακοπής του μαθήματος  για να υπάρξει μέσα από ένα αστείο, εκτόνωση της προσπάθειας αφομοίωσης. Σε εκείνο το χρόνο που ο καθηγητής θα πλησιάσει τον μαθητή «ακούγοντας» τις φοβίες του ή την χαμηλή αυτοεκτίμηση για να δουλέψει και πάνω σε αυτά. Σε εκείνο το «στυλ» του καθηγητή που κάνει τον μαθητή ερχόμενο στο φροντιστήριο να αισθάνεται ότι δεν πάει κάπου επειδή πρέπει, αλλά επειδή μαζί με την σωστή προετοιμασία του θα περάσει όμορφα.

Και η ύπαρξη όλων των προηγούμενων στον συγκεκριμένο χώρο, οδήγησε στο αυτονόητο αποτέλεσμα.

ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ των μαθητών, ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ που σε έλκει, ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ευχαριστημένους!

Κλείνοντας

Ένας από τους λόγους που οδηγεί μια ομαδική δουλειά σε επιτυχές αποτέλεσμα βρίσκεται στη λέξη «συνεργασία».

Είναι πράγματι «δύσκολη» λέξη, όχι για να την πεις, αλλά για να υλοποιήσεις σωστά την έννοιά της.

Προσωπικά, αυτό που «επέβαλε» την παρουσία μου στα Φροντιστήρια ΠΡΟΣ για 20 χρόνια βρίσκεται στην «συνεργασία» με την λογική της να είναι όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι. Και αυτή η λογική βασίζεται σε μια αμφίδρομη σχέση που οδηγεί στην  βελτίωση και των δύο μελών.

Και πράγματι μαζί με το μεγάλωμα του ΠΡΟΣ μέσα από τις επιτυχίες του, μεγάλωνα και εγώ σαν καθηγητής.

Μέσα από αυτές τις γραμμές θέλω να ευχαριστήσω τον συγκεκριμένο χώρο που παρά το ότι είναι ένας από τους πολλούς που έχω εργαστεί, πάντα θα είναι και για πολλούς λόγους ο ξεχωριστός για εμένα!

Διδασκαλία – Ένας εσωτερικός πλουτισμός

/in , /by

Είναι αλήθεια ότι ξέρω ελάχιστους ανθρώπους που εργάζονται από χόμπι. Χωρίς αμφιβολία ο εργαζόμενος έχει φιλοδοξίες, αναζητά ανάλογη χρηματική αμοιβή και καταξίωση που θα οδηγήσουν σε μια βελτίωση του επιπέδου ζωής του.

Αυτή η βελτίωση όμως υπάρχουν φορές που πηγάζει από αυτό που στη δική μου σκέψη ονομάζεται εσωτερικός πλουτισμός. Και ξέρετε αυτή η έννοια δεν έχει αναγκαστικά «χρηματικό υπόβαθρο».

Διδασκαλία – Τα πρώτα χρόνια

Δεν προέρχομαι από οικογένεια εκπαιδευτικών, οπότε η απόφασή μου να γίνω καθηγητής στα οικονομικά προέρχεται από άλλους παράγοντες. Και αυτοί ήταν ένας καθηγητής έκθεσης όταν προετοιμαζόμουν για τις πανελλαδικές και δύο καθηγητές μου στο Πανεπιστήμιο - στην Α.Σ.Ο.Ε.Ε.

Η παρουσία αυτών των ατόμων στα μαθητικά και φοιτητικά μου χρόνια έδρασε καταλυτικά για το μετά της καριέρας μου. Στα χρόνια που είχα την τύχη να τους ακούω εισέπραξα την αύρα αλλά και τη μοναδικότητα αυτού που λέγεται μεταφορά γνώσης, προβληματισμός και άνοιγμα σκέψης.

Από τα πρώτα βήματά μου σαν καθηγητής συνειδητοποίησα ότι το όφελος σε αυτό το χώρο δεν βρισκόταν στις οικονομικές απολαβές, αλλά στο «πρόσωπο» των παιδιών.

Εκεί έβλεπα την ικανοποίηση και αυτή ήταν ορατή από πολλές διαφορετικές «γωνίες». Υπήρχε ένα - όχι πάντα λεκτικό - ευχαριστώ που συμμετείχες θετικά στο παρακάτω της ζωής μου (Η Συμμετοχή του καθηγητή στο παρακάτω της ζωής των άλλων).

Τα επόμενα στάδια

Κάποιος θα ονόμαζε τα προηγούμενα «ρομαντική» εκδοχή. Για εμένα όμως δεν λειτούργησε έτσι. Αντλούσα (και ασφαλώς εξακολουθώ να αντλώ) μεγάλη ικανοποίηση όταν ένας πρώην μαθητής μου προχωρούσε στη ζωή του και ξεπερνούσε την όποια δική μου πορεία.

Και μέσα σε αυτή τη διαδικασία καιροφυλακτεί μια άλλη έννοια που λέγεται «ανταγωνισμός».

Η συγκεκριμένη λέξη (στο δικό μου λεξικό) έχει μόνο θετική λογική. Και σε αυτή δεν υπάρχουν ερμηνείες που περιλαμβάνουν τον φόβο, τα μυστικά ή την έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό σου.

Πολύ απλά, αν είσαι πράγματι «καλός» σε αυτό που προσφέρεις δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσεις διάφορους τρόπους για να «βγεις» πάνω από τους άλλους στο χώρο σου.

Ο χώρος σου είναι αυτός που θα αποφασίσει για τη θέση που θα σε κατατάξει. Και τα κριτήριά του δεν είναι προσωρινά ή ευκαιριακά. Αντίθετα θέλουν χρόνο για να μεταφράσουν την όποια προσφορά σου και στα όποια επίπεδα υπάρχουν στη «συνεργασία»  μαθητή – καθηγητή.

Στο σημείο αυτό θέλω να αναφερθώ σε ένα εκλεκτό συνάδελφο, τον Γιώργο Καμαρινό   με τον ιδιαίτερα χρήσιμο ιστότοπό του http://www.economics.edu.gr/που καταλαβαίνω ότι έχουμε την ίδια λογική σχετικά με το τι σημαίνει «μεταφορά γνώσης».

Επίλογος

Όσοι σκάφτεστε να ασχοληθείτε με το χώρο της εκπαίδευσης μην περιμένετε τον πλουτισμό μέσα από αυτή την ενασχόλησή σας.

Η ικανοποίηση θα έρθει από τον εσωτερικό πλουτισμό που αισθάνεσαι όταν βλέπεις (όχι απαραίτητα ακούς) ένα ευχαριστώ στα μάτια των παιδιών που συνάντησες και δίδαξες.

Αν το τελευταίο ενδιαφέρει ή όχι είναι ασφαλώς θέμα προσωπικής «ερμηνείας» του καθενός.

Εσείς οι καθηγητές…

/in , /by

Και έτσι όπως τελειώνει σιγά – σιγά άλλη μια σχολική χρονιά έρχεται στη σκέψη μου η «ποιητική» έκφραση ορισμένων, φυσικά εκτός χώρου ευρισκομένων: Εσείς οι καθηγητές, τι ανάγκη έχετε; Κάθεστε 3 μήνες το καλοκαίρι και 15 ημέρες Χριστούγεννα και Πάσχα.

Για αρχή

Είναι εξ ορισμού «ατόπημα» να θεωρείς ότι έχεις σωστή άποψη για ένα εργασιακό χώρο στον οποίο δεν βρίσκεσαι. Πολύ απλά, δεν μπορείς να γνωρίζεις ούτε το πως λειτουργεί ένα άγνωστο σε εσένα περιβάλλον, και φυσικά ούτε τις ικανότητες που πρέπει να έχουν τα άτομα που εργάζονται σε αυτό.

Με την ανάλογη λογική, ο καθηγητής δεν γνωρίζει τις συνθήκες του δικού σου εργασιακού χώρου.

Το πολύ απλό του σκεπτικού μου θα είναι απόλυτα κατανοητό σε οποιονδήποτε δεν έχει την ψευδαίσθηση ότι ο εγκέφαλός του έχει ξεπεράσει τις ανθρώπινες δυνατότητες.

Περί καθηγητών

Για να δούμε τα πράγματα από μέσα. Δηλαδή όχι με την ιδιότητα του εξ αποστάσεως «παρατηρητή - σχολιαστή», αλλά με αυτή ενός «πραγματικά» ευρισκόμενου στο χώρο της εκπαίδευσης.

  1. Ο χρόνος που ο καθηγητής που ασχολείται με τις τελευταίες τάξεις του Λυκείου, σύμφωνα με τους δικούς σου όρους «κάθεται» είναι ένας καλοκαιρινός μήνας - ο Αύγουστος, και 7 ημέρες στις εορτές των Χριστουγέννων και του Πάσχα.

Κατά το διάστημα δε της παραπάνω «ξεκούρασής» του πρέπει να προετοιμάσει το υλικό του για τη νέα χρονιά και να διορθώσει ή φτιάξει διαγωνίσματα αντίστοιχα.

  1. Σύμφωνα με μελέτη της Unesco κάθε ώρα διδακτικού έργου ενός καθηγητή αντιστοιχεί σε 4 ώρες εργασίας γραφείου.

Οι λόγοι είναι πολλοί. Μερικούς μπορείς να τους διαβάσεις εδώ "Τα δύσκολα πρέπει ενός καθηγητή".

  1. Η ικανότητα επικοινωνίας αν δεν έρχεσαι στη δουλειά σου σε άμεση επαφή με ανθρώπους δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση.

Ακριβώς αντίθετα, για ένα καθηγητή, αυτό θεωρείται εκ των ουκ άνευ.

Δεν είναι απλό να μπορεί να διαχειριστεί διαφορετικές προσωπικότητες μαθητών αλλά και γονιών διατηρώντας ισορροπίες, ενώ ταυτόχρονα είναι «αναγκαίο» να είναι «κοντά» στον μαθητή, όχι για το θεαθήναι αλλά ουσιαστικά.

  1. Ο τρόπος που θα μιλήσει, θα μεταφέρει, θα κατευθύνει δεν «αναγράφεται» σε κάποιο σημείου του εσωτερικού κανονισμού του χώρου που διδάσκει.

Ανακαλύπτεται από τον ίδιο και πρέπει να εφαρμόζεται προς την σωστή για τον μαθητή κατεύθυνση.

Δυνατότητα λάθους δεν υπάρχει. Και αν αυτό συμβεί, δύσκολα θα το συγχωρέσει πρώτα εκείνος στον εαυτό του.

  1. Το προηγούμενο σημαίνει ανάληψη μεγάλης ευθύνης που δεν περιορίζεται στη μεταφορά της γνώσης ή την προετοιμασία.

Αυτή είναι η πρώτη μετάφραση.

Υπάρχουν όμως και πολλές άλλες που σχετίζονται με την «επαφή» με τον μαθητή, την οποία επαφή σε αυτή την ηλικία του, καλείται και εκείνος να διαχειριστεί ή και ενίοτε να αποκαταστήσει.

Δεν θα είναι υπερβολή αν τουλάχιστον για αυτή την περίοδο του δοθεί ο ρόλος του δεύτερου γονιού.

  1. Για τη σωστή προετοιμασία του μαθητή δεν αρκούν οι γνώσεις του.

Απαραίτητο συμπλήρωμα είναι η μεταδοτικότητα, η σαφήνεια, η προσαρμογή του λόγου του ανά διαφορετική περίπτωση.

Δεν υπάρχουν πάλι «γενικές οδηγίες» ή «κουτάκια» σε αυτά που μεταφέρει. Είναι πολύ πιθανό ο καθένας να «ακούει» με τον δικό του τρόπο. Και αυτός δεν αναγράφεται στα στοιχεία της ταυτότητάς του. Ο καθηγητής πρέπει να τον ανακαλύψει.

  1. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο ίδιος είναι υποχρεωμένος να ισορροπήσει, να αντέξει, να εμψυχώσει χωρίς να υπερβάλλει, ενώ ταυτόχρονα να «κρύψει» το δικό του άγχος μέχρι και την ημέρα που ο μαθητής θα δώσει το μάθημά του στις πανελλαδικές εξετάσεις.

Και ω της τύχης του αν αυτό είναι το τελευταίο στη σειρά. Όπως ακριβώς έχω την «τύχη» να είναι το δικό μου. Η οικονομία.

Κλείνοντας

Θα μπορούσα να αναφέρω και πολλά άλλα που επιβάλλεται να χαρακτηρίζουν εκείνον τον καθηγητή που αγαπάει αυτό που κάνει αλλά και που αισθάνεται υπεύθυνος για την δουλειά του.

Όμως ο λόγος που κατέγραψα αυτές τις σκέψεις δεν είναι αυτός.

Αυτό που πραγματικά θα ήθελα είναι να «αντιληφθεί» ο όποιος εύκολα γίνεται κριτής καταστάσεων που αγνοεί, την πραγματικότητα στο μέσα του χώρου της εκπαίδευσης, και όχι αυτό που νομίζει ότι είναι.

Ίσως τότε, το: εσείς οι καθηγητές ..έχει διαφορετική συνέχεια στην σκέψη του.

 

Ένα καινούριο μονοπάτι

/in , /by

Είναι μερικές φορές που κάποιοι παράγοντες, έτσι «συνεννοούνται» μεταξύ τους, και σου ζητούν να δοκιμάσεις τον εαυτό σου σε κάτι «καινούριο». Εμφανίζονται γενικά στη ζωή και μπορεί να αφορούν διάφορους χώρους της, όπως σχέσεις, επαγγέλματα ή αλλαγή θεώρησης καταστάσεων.

Αρκετοί τις ονομάζουν συγκυρίες.

Προσωπικά, επειδή δεν είμαι θιασώτης των συμπτώσεων, θα τις έλεγα προκλήσεις για να μετρήσεις τις ικανότητές σου αλλά και τη δύναμη των θέλω σου.

 

Η πρώτη μέρα στο καινούριο μονοπάτι

Στο χώρο μου – αυτόν της εκπαίδευσης, φαντάζομαι και σε άλλους, αρκετοί θα ήθελαν αυτή η πρώτη μέρα που θα διδάξουν να καθυστερήσει. Θα προτιμούσαν την «αναβολή» της συνάντησης με  τον μαθητή.

Πολλοί είναι οι λόγοι αυτής της «ταραχής» που προκαλεί η επικείμενη παρουσία σε αυτό το νέο χώρο. Θα είμαι καλός; Μπορώ να μεταφέρω; Ξέρω το τι πρέπει ακριβώς να πω; Με ποια σειρά; Έχω «εγώ» αυτές τις γνώσεις; Εγώ θα είμαι τόσο καλός όσο οι άλλοι;

Αν τώρα δεν «πρόλαβε» ο εαυτός να σου μιλήσει για εσένα ή δεν θέλησες να «μεταφράσεις» τις απόψεις άλλων για τις ικανότητές σου, τότε όλα τα προηγούμενα ερωτήματα παραμένουν δίχως απάντηση. Και το πιο πιθανό είναι να βλέπεις ένα «όχι».

 

Και τι χαρακτηρίζει αυτή τη νέα πορεία;

Δεν είναι λίγοι οι συνάδελφοι που έχω δει να διδάσκουν. Ο κάθε ένας έχει τα δυνατά του σημεία και τα αδύνατα – μαζί με όλους και εγώ.

Ιδανικά θα ήθελα από τον καθηγητή να έχει γνώσεις, δυνατότητα μεταφοράς αυτών, σαφήνεια, σωστή χρονολογική σειρά στο λόγο, ευγλωττία, ικανότητες επικοινωνίας και προσέγγισης, το χάρισμα να φέρνει παραδείγματα, και την εξυπνάδα προσαρμογής του "πως λέω κάτι ανάλογα σε ποιον το λέω".

Κάποιος θα πει, αν έχεις τα βασικά από τα προηγούμενα εφόδια με τον καιρό (τα χρόνια) θα έρθουν και τα υπόλοιπα.

Ίσως δεν θα διαφωνήσω με την προϋπόθεση βέβαια ότι σου αρέσει αυτό που κάνεις.

 

Όταν ξεπερνιούνται οι «υψηλές» προσδοκίες σου

Σχετικά πρόσφατα, αυτός ο «νέος δρόμος» εμφανίστηκε στην ήδη πετυχημένη πορεία ζωής ενός γνωστού μου ατόμου.

Πέρασαν ώρες δικής μου προσπάθειας να «περάσω» αυτό που έβλεπα. Και τα μάτια μου έβλεπαν μόνο θετική εικόνα.

Ο χρόνος θέλησε από την πρώτη μέρα να «αντικαταστήσει» τη θετική εικόνα με εντυπωσιακή παρουσία.

Δεν ξενίστηκα ακριβώς. Εντυπωσιάστηκα όμως από την «ταχύτητα» προσαρμογής του συγκεκριμένου ατόμου σε αυτό το νέο μονοπάτι και μάλιστα σε ένα επίπεδο που άλλοι θα χρειαζόντουσαν χρόνο για να φτάσουν.

Είναι κάποιοι άνθρωποι που έχουν ξεχωριστές ικανότητες σε πολλά διαφορετικά θέματα. Είναι μοναδικές παρουσίες.

Αν βρεθούν στο δρόμο σας επιμείνετε να τους θαυμάζετε. Τους αξίζει!