Όταν ο πραγματικός κόσμος «αντιμετωπίζει» την οικονομία.

Ο πραγματικός κόσμος

Και να λοιπόν εμείς οι «ενημερωμένοι, σωστοί και λογικοί» καταναλωτές που επιδιώκοντας το προσωπικό όφελος, σε αυτό που λέγεται "ο πραγματικός κόσμος", και αφού πρώτα δούμε το πορτοφόλι μας (τα χρήματά μας,) άντε και τις τιμές, προβαίνουμε στις ανάλογες κινήσεις (αγορές) ώστε να το αδειάσουμε!

Τώρα αν δεν μας φτάνει το περιεχόμενό του, κανένα πρόβλημα. Ένα καταναλωτικό δάνειο ήταν στη διάθεσή μας (πριν από μια 10ετία)  με συνοπτικές διαδικασίες.

Πρόσθετα δε, έχουμε την υπέρ ικανότητα να γνωρίζουμε όλες τις τιμές, να μην επηρεαζόμαστε από την μόδα, τις νέες συνήθειες, τις προσταγές της νέας τεχνολογίας, τα καλέσματα του marketing και τη συναισθηματική μας διάθεση!

Λειτουργούμε δηλαδή, σαν ένα τέλεια προγραμματισμένο robot;

Ιδιαίτερα ρητορική η ερώτηση, και καθόλου πραγματική, μια και στην πράξη τα ανθρώπινα όντα (όχι τα μηχανήματα) συνήθως λειτουργούν παρορμητικά επηρεαζόμενα από τρίτους παράγοντες που συνήθως είναι πολύ δύσκολη η απομόνωσή τους, επομένως και ο έλεγχός  τους.

Θα θέλαμε να είμαστε εκείνοι οι σωστοί και λογικοί καταναλωτές που αποφεύγουν τις λάθος κινήσεις. Αυτό όμως στους περισσότερους δεν συμβαίνει. Το αποτέλεσμα των λανθασμένων ενεργειών θα φανεί στο λίγο μετά ή στο όχι μακρινό αύριο.

Η οικονομική σκέψη

Για να δούμε όμως τη θέση της οικονομίας σχετικά με το ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ορθολογικής συμπεριφοράς και πως ορίζει τον ορθολογικό καταναλωτή. Εκείνον δηλαδή τον «σωστό» καταναλωτή που αναφερθήκαμε προηγουμένως.

Στην οικονομία χρησιμοποιούμε το όρο ορθολογικός καταναλωτής για να χαρακτηρίσουμε εκείνον τον καταναλωτή που λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς του εισοδήματος και των τιμών των αγαθών, δαπανά με τέτοιο τρόπο το εισόδημά του ώστε να μεγιστοποιεί τη χρησιμότητα (utility maximisation) από την κατανάλωση. Αυτή είναι η επιδίωξή του.

Και προχωρώντας λίγο την ανάλυση, κατασκευάσαμε τον χάρτη καμπυλών αδιαφορίας και τη γραμμή του εισοδηματικού περιορισμού[1] (budget line) και στο σημείο τομής της δεύτερης με την ευρισκόμενη όσο πιο δεξιά στο χώρο καμπύλη αδιαφορίας[2] (indifference curve) έχουμε τον μέγιστο δυνατό συνδυασμό ποσοτήτων κατανάλωσης δύο αγαθών – έστω, τσάι (Χ) και καφές (Ψ).

Δηλαδή ορίσαμε το σημείο Α (Qx, QΨ) της καμπύλης αδιαφορίας U2 (Διάγραμμα 2.1), όπου ο καταναλωτής με τους περιορισμούς του εισοδήματός του και των τιμών των αγαθών μεγιστοποιεί την χρησιμότητα.

Γραμμή εισοδηματικού περιορισμού και καμπύλες αδιαφορίας

Γραμμή εισοδηματικού περιορισμού και καμπύλες αδιαφορίας. Μανώλης Αναστόπουλος

Ασφαλώς, η όποια μεταβολή των τιμών των αγαθών ή του εισοδήματος, ισοδυναμεί με μετατόπιση της γραμμής του εισοδηματικού περιορισμού, και επομένως με τον προσδιορισμό ενός νέου σημείου μεγιστοποίησης της χρησιμότητας.

Για παράδειγμα, μια μείωση της τιμής του τσαγιού (ΡΧ) θα οδηγήσει σε αύξηση της ποσότητας που θα καταναλωθεί (αλλά και σε μείωσης της ποσότητας του καφέ), κάτι που εμφανίζεται στο Διάγραμμα 2.2 με μετατόπιση της Γ.Ε.Π1 προς τα δεξιά (καμπύλη Γ.Ε.Π2) και με νέο σημείο (δυνατής) μεγιστοποίησης της χρησιμότητας το Β επί της U3.

Στη συνέχεια, και αν ενώσουμε τα σημεία Α και Β, μπορούμε να κατασκευάσουμε την καμπύλη ζήτησης του τσαγιού η οποία δείχνει (όπως θα αναλύσουμε παρακάτω) τις ζητούμενες ποσότητες σε διαφορετικά επίπεδα τιμών.

Οικονομική σκέψη vs πραγματικού κόσμου

Η επίδραση της μεταβολής των τιμών.

Η επίδραση της μεταβολής των τιμών. Μανώλης Αναστόπουλος

Έχοντας μια συνάρτηση χρησιμότητας (έστω η κλασική Cobb-Douglas: U = Χα . Ψβ ) και με την βοήθεια των παραγώγων μπορούμε εύκολα να υπολογίσουμε τον οριακό λόγο υποκατάστασης (MRS – Marginal rate of substitution). Ο MRS αφενός εκφράζει την κλίση της καμπύλης αδιαφορίας σε ένα συγκεκριμένο σημείο, και αφετέρου τη σχέση ανταλλαγής μεταξύ των δύο αγαθών, την οποία σχέση ο καταναλωτής είναι διατεθειμένος να δεχτεί.

Βρίσκουμε και την κλίση της Γ.Ε.Π που εκφράζει το λόγο (Px/PΨ) με τον οποίο τα δύο αγαθά μπορούν να ανταλλαγούν, και χρησιμοποιώντας την μέθοδο του Lagrange[3] βρίσκουμε τις άριστες (δυνατές) ποσότητες κατανάλωσης των δύο αγαθών (μεγιστοποίηση της χρησιμότητας), κάτω από τους περιορισμούς του εισοδήματος και των τιμών - σημείο Α (Διάγραμμα 2.1 - σημείο τομής των καμπυλών).

Αυτό που περιγράφουμε είναι ένα μοντέλο (οικονομικό – μαθηματικό) που μας επιτρέπει να λύσουμε ένα «πρόβλημα». Πρόσθετα, μας βοηθά αφενός να καταλάβουμε το πως λειτούργησε η καταναλωτική μας συμπεριφορά και αφετέρου μας δίνει την δυνατότητα να την προβλέψουμε στο μέλλον. Και αυτά, μέσα σε ένα θεωρητικό πλαίσιο συμπεριφοράς του καταναλωτή που οδηγεί στην μεγιστοποίηση της χρησιμότητας.

Λειτουργούμε όμως έτσι;

Ασφαλώς όμως στην καθημερινότητα (στον πραγματικό κόσμο), μπαίνοντας σε ένα super market  ή ένα πολυκατάστημα, δεν υπολογίζουμε τον οριακό λόγο υποκατάστασης για τον εξισώνουμε με τον λόγο των τιμών ώστε να αποφασίσουμε ποια ποσότητα αγαθών θα αγοράσουμε.

Ναι, θα δούμε τις τιμές, θα προβληματιστούμε αν θα αγοράσουμε το Α ή το Β προϊόν (και ατυχώς όχι πάντα σε σχέση με τα χρήματα που έχουμε) έχοντας την «θέληση» να καλύψουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ανάγκες μας, δηλαδή να μεγιστοποιήσουμε την χρησιμότητα από την κατανάλωση.

Όμως όταν αγοράζουμε, δεν χρησιμοποιούμε «παραγώγους», αλλά περισσότερο το ένστικτο, την παρόρμηση, την ψυχολογία της στιγμής. Και αυτή η στιγμή, μπορεί να έχει επηρεαστεί από μια άριστα διακοσμημένη βιτρίνα, από την ικανότητα ενός υπαλλήλου να πείθει, από τη σκηνή μιας εκπομπής στην τηλεόραση, από κάποιον που περπάταγε στο απέναντι πεζοδρόμιο και τράβηξε το βλέμμα μας, από μια σχετική διαφήμιση, από το χρόνο αναφοράς, από την ψυχολογία[4] (διάθεση) μας στην συγκεκριμένη μέρα, ακόμα και από τον καιρό.

Η λίστα των πιθανών παραγόντων που είναι δυνατόν να μας επηρεάσει δεν εξαντλείται με τα προηγούμενα παραδείγματα.

Ο μέσος άνθρωπος, δεν έχει πετύχει να τιθασεύει την όποια ψυχολογία (συναίσθημα) της στιγμής μέσα από της λογική που «υποτίθεται» ότι πάντα υπάρχει[5]. Και βέβαια η λογική δεν είναι «μια» για όλους.

Αυτό είναι κάτι που το marketing και οι σύγχρονες τεχνικές του γνωρίζουν πολύ καλά.

Επίλογος

Καταλήγοντας, και αναφορικά με την καταναλωτική μας συμπεριφορά μας, είναι δύσκολο να αποδεχτούμε ότι η ορθολογική συμπεριφορά (rational behavior) είναι εκείνη που χαρακτηρίζει την καθημερινότητά μας. Αντίθετα, είμαστε της άποψης ότι λειτουργούμε κάτω από συνθήκες άμεσης ή έμμεσης «καθοδήγησης» ή με παρόρμηση της στιγμής.

Σε αυτή την περίπτωση, θα αναφερόμαστε σε μη ορθολογική συμπεριφορά (Irrational behavior) οπότε δεν αποδεχόμαστε την ύπαρξη του Homo economicus[6]

Είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσουμε την ικανότητα να «νικήσουμε» το marketing ή να απομονώσουμε την (σε συγκεκριμένο χρόνο) διάθεσή μας.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως θα καταλάβουμε τη οικονομία».

[1] Η γραμμή εισοδηματικού περιορισμού ορίζεται  ανάλογα με το εισόδημα (Ι) και τις ποσότητες (Q) και τιμές (Ρ) δύο αγαθών (Χ και Ψ). Δηλαδή, Ι = Qx.Px + QΨΨ

[2] Μια καμπύλη αδιαφορίας αναφέρεται σε συνδυασμούς ποσοτήτων δύο αγαθών (Χ και Ψ) που είναι διατεθειμένος να καταναλώσει ένας καταναλωτής. Χαρακτηριστικό της καμπύλης είναι το κάθε σημείο της ορίζει ένα  συνδυασμό που δίνει στον καταναλωτή την ίδια χρησιμότητα (U) με οποιοδήποτε άλλο. Βέβαια όσο πιο δεξιά βρίσκεται μια καμπύλη στον χάρτη καμπυλών αδιαφορίας ο καταναλωτής απολαμβάνει μεγαλύτερη χρησιμότητα.

[3] Joseph-Louis Lagrange (1736 -  1813). Γάλλος (κατ άλλους Ιταλός) μαθηματικός και αστρονόμος.

[4] Η πρώτη αναφορά έγινε από τον Σκωτσέζο οικονομολόγο – φιλόσοφο  Adam Smith (1723 – 1790)  ο οποίος υποστήριξε ότι η ψυχολογία του ατόμου δεν είναι πάντα άριστη και κατά συνέπεια μπορεί να επηρεάσει την ορθότητα των οικονομικών αποφάσεων.

[5] Δύο βραβεία Nobel έχουν απονεμηθεί στους Daniel Kahneman(2002) και στον Richard H. Thaler (2017) των οποίων οι εργασίες ήταν πάνω στη σχέση οικονομικών και ψυχολογίας στην ατομική λήψη αποφάσεων.

[6] Ο όρος Homo economicus αναφέρεται στην ικανότητα του ανθρώπου να παίρνει ορθολογικές αποφάσεις και πρώτος αναφέρθηκε στον όρο ο  John Stuart Mills το 1836.

Covid 19 – Αντιμέτωποι με το δεύτερο κύμα του ιού.

Και να πάλι που ζούμε την προηγούμενη Άνοιξη του Covid - 19. Επαγγελματικά, κοινωνικά και ψυχολογικά. Η Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις σε νέο lock down και η Αθήνα στο λίγο πριν.

Βέβαια, όπως συνηθίζουμε σε αυτό τον τόπο, αρχίσαμε τις εκατέρωθεν κατηγορίες, τις αποδοχές, τις αντιρρήσεις και τα θα «έπρεπε να..». Γενικά μια άσκηση κριτικής «πάντα» εκ των υστέρων και φυσικά διατηρώντας την ιδιότητα του παντογνώστη.

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός το δημοκρατικό δικαίωμα του καθενός μας στον σχηματισμό και έκφραση της προσωπικής άποψης.

Ίσως όμως είναι καλή ιδέα η όποια άποψη να μπορεί να υποστηριχθεί από «υπαρκτά» δεδομένα και όχι υποθετικά. Τότε θα πλησιάσουμε αυτό που λέγεται «επιστημονικά αποδεκτό».

Τι ακριβώς συζητείται στη χώρα μας τις τελευταίες μέρες για τον Covid - 19.

 

Αυξήθηκαν τα κρούσματα από τον Covid - 19.

-Κάποιοι θα πουν: Ναι αλλά αυξήθηκε και ο αριθμός των test, «τόσα ήταν και πριν»..

 

Ναι αλλά αυξήθηκε και ο αριθμός των ανθρώπων που έφυγαν από κοντά μας αλλά και των διασωληνωμένων.

 Αυτά όμως τα στοιχεία ΔΕΝ έχουν σχέση με τον αριθμό των test.

 

Τι είναι τελικά ο Covid – 19;

-Έλα μωρέ. Κάτι σαν τη γρίπη. Απλά υπερβάλουμε. Υπάρχουν λόγοι για αυτό.

 Μήπως να μάθω και εγώ τους λόγους;

 

Αργήσαμε να πάρουμε μέτρα σε αυτό το δεύτερο κύμα.

Α, να καταλάβω και εγώ. Δηλαδή το Βέλγιο με παρόμοιο πληθυσμό με εμάς και 11.789 κρούσματα, 112 νέους θανάτους και 1.223 στην εντατική χθες (2 Νοε, 2020) και η Αυστρία με 2,5 εκατομμύρια λιγότερους κατοίκους και αντίστοιχα 4.135, 29 και 336 χειρίστηκαν καλύτερα το θέμα; Έτσι; 

Πηγή: https://www.worldometers.info/coronavirus/

 

Εμείς φταίμε που δεν ακούμε.

Δηλαδή η προηγούμενη αναφορά αυτό σας κάνει να καταλάβετε;

 

Όλα είναι παραμύθια.

Ενδιαφέρουσα άποψη! Αναρωτιέμαι όμως για τον αν μια βόλτα στο νεκροτομείο θα διατηρήσει το «παραμυθένιο» στοιχείο της.

 

Γιατί από τη γρίπη κάθε χρόνο δεν χάνονται άνθρωποι;

Φυσικά και ναι. Αυτό όμως αναιρεί το γεγονός ότι KAI από τον Covid – 19 έχουμε απώλειες ζωών;

 

Άσε μας μωρέ. Εγώ δεν φοράω μάσκα, δεν κρατάω αποστάσεις και θα μαζεύω τους φίλους μου σπίτι μου.

Και εγώ μπορεί να το έκανα ανά περίπτωση αν ζούσα μόνος μου ή στην κορυφή ενός βουνού με τους φίλους μου,.

Ξέρεις όμως κάτι. Μπορεί επίσης να θέλω να ακούω δυνατά την αγαπημένη μου μουσική στις 2 τα ξημερώματα. Κάποιο κομμάτι όμως του μέσα μου μου λέει θα «ενοχλείς» τους δίπλα.

Φαντάζομαι βέβαια να συμφωνούμε στο ότι άλλο είναι να «ενοχλείς» τον διπλανό και άλλο είναι να συμμετέχεις στην πιθανή «επιβάρυνση της υγείας του».

 

Κλείνοντας

Καλά κάνουμε και έχουμε τις απόψεις μας. Όμως πριν τις εκφράσουμε ας ελέγξουμε αν βασίζονται σε «πραγματικά» δεδομένα.

Και φυσικά η πολυφωνία είναι απαραίτητο συστατικό της δημοκρατικής κοινωνίας. Με μια διαφορά όμως φίλοι μου. Η «φωνή» να μην υποστηρίζεται από ένα «δεν ξέρω».