Μακροοικονομία – Τα πρώτα ακούσματα

/0 Comments/in , /by

Λόγω (της απαραίτητης) προσθήκης στην ύλη της Οικονομίας (ΑΟΘ) κεφαλαίων της Μακροοικονομίας θεωρούμε  χρήσιμη για τους μαθητές μια εισαγωγική ανάλυση και ερμηνεία κάποιων εννοιών που θα συναντήσουν.

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (Α.Ε.Π)

Ασφαλώς αρκετοί έχουν ακούσει το όρο Α.Ε.Π που δείχνει την αξία της παραγωγής των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παρήχθησαν εντός μιας χώρας μέσα σε ένα έτος. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι για την Ελλάδα το Α.Ε.Π του 2018 ήταν περί τα 218 δις. Δολ. ΗΠΑ.

Το Α.Ε.Π σαν μέγεθος δείχνει την ανάπτυξη της οικονομίας παρά το ότι αυτό δεν είναι πάντα αντιπροσωπευτικό. Πρώτον θα πρέπει να αποπληθωριστεί (να υπολογιστεί σε σταθερές τιμές) ώστε να είναι συγκρίσιμο με προηγούμενα έτη, και δεύτερον ακόμα και το σε σταθερές τιμές Α.Ε.Π (Πραγματικό) έχει σαν δείκτης σοβαρές ατέλειες.

Για την παραγωγή των αγαθών (όπως είναι ήδη γνωστό) συμμετέχουν οι παραγωγικοί συντελεστές οι όποιοι ασφαλώς «ζητούν» αμοιβή για αυτή τους την συμμετοχή. Το σύνολο αυτών των αμοιβών (μισθοί, ενοίκια, κέρδη, κ.α.) συνθέτουν το συνολικό εισόδημα που δημιουργήθηκε στην οικονομία του κράτους μέσα στην υπό εξέταση χρονιά. Αυτή είναι η μορφή (όψη) του Α.Ε.Π σαν εισόδημα

Το εισόδημα που προέκυψε κατευθύνθηκε με τη μορφή της δαπάνης στην αγορά των παραχθέντων αγαθών και υπηρεσιών. Εδώ έχουμε τη μορφή (όψη) του Α.Ε.Π σαν δαπάνη.

Βεβαίως και στις δύο περιπτώσεις αναφερόμαστε σε συνολικά μεγέθη που πηγάζουν τόσο από τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο τομέα.

Οικονομικοί κύκλοι

Στην οικονομία (και γενικότερα στη ζωή) εναλλάσσονται οι καλές με τις άσχημες μέρες. Αυτές οι αλλαγές συνθέτουν τους οικονομικούς κύκλους.

Υπάρχουν περίοδοι με έντονη παραγωγική δραστηριότητα κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των εισοδημάτων και επομένως της κατανάλωσης οι οποίες περίοδοι θα δώσουν αργότερα τη θέση τους στη λεγόμενη ύφεση δηλαδή σε περιόδους μείωσης της παραγωγής και των εισοδημάτων αλλά και αύξησης της ανεργίας.

Η τάση λοιπόν μιας οικονομίας μπορεί διαχρονικά να είναι ανοδική αυτό όμως δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η κάθε επόμενη μέρα θα είναι καλύτερη από την προηγούμενη. Η ανάπτυξη γίνεται μέσα από την ύπαρξη οικονομικών κύκλων.

Δημόσια Οικονομικά

Το κράτος (δημόσιο) μέσω της δημοσιονομικής πολιτικής που ασκεί προσπαθεί τα έσοδά του που προέρχονται κυρίως από την παραγωγική του δραστηριότητα και την είσπραξη των φόρων να καλύπτουν τα έξοδα που κυρίως αφορούν τα έξοδα λειτουργίας των δημόσιων επιχειρήσεων, τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και τις νέες επενδύσεις. Στην περίπτωση που τα δεύτερα είναι μεγαλύτερα των πρώτων η σύναψη δανείου είναι απαραίτητη.

Βεβαίως ο δανεισμός «λύνει» το πρόβλημα στο σήμερα αλλά δημιουργεί σημαντικές υποχρεώσεις στο αύριο που θα μπορέσουν να αντιμετωπισθούν μόνο μέσα από την οικονομική ανάπτυξη, δηλαδή την παραγωγή μεγαλύτερου εισοδήματος ικανού να αποπληρώσει το κεφάλαιο και τους τόκους των δανείων.

Τέλος στον  κρατικό προϋπολογισμό περιλαμβάνονται οι προβλέψεις δαπανών και εσόδων κατά την διάρκεια του έτους αναφοράς.

 

 

Το φευγιό του καλοκαιριού

/0 Comments/in /by

Και να ‘μαστε λοιπόν αντιμέτωποι με το φευγιό εκείνης της εποχής που δεν διαπραγματεύεται την πρώτη θέση στις προτιμήσεις μας. Ένα ακόμα καλοκαίρι μας αφήνει δίνοντας όμως την υπόσχεση της επιστροφής του. Δεν μας λέει αντίο - για κάποιους αυτό σημαίνει αποχωρισμός. Χρόνο μας προσφέρει για να  αισθανθούμε την (προσωρινή) έλλειψή του.

Τι μας αφήνει το πέρασμά του.

Ένα από τα πολλά μοναδικά αυτής της εποχής είναι ότι κάθε χρονιά βρίσκει εκείνο το «κάτι» για να το χαρακτηρίσει. Να του δώσει εκείνη την «εικόνα» που αρνείσαι να ξεχάσεις. Δεν είναι το που βρέθηκες ή για το για πόσες μέρες. Είναι το ίδιο το καλοκαίρι.

Μέσα σε αυτή τη λέξη συνήθως συναντάς τη θάλασσα, το νησί, τις διακοπές της σκέψης από τα προβλήματα, την ηρεμία, την αίσθηση της ελευθερίας, τα συναισθήματα, τις εικόνες, τον έρωτα και πόσα άλλα.

Είναι πολλές οι «καταστάσεις» που κατάφεραν να εισχωρήσουν στην έννοιά του και άλλες τόσες που θα τις ανακαλύψεις στα δύσκολα χειμωνιάτικα βράδια που συνήθως προσπαθείς να βάλεις σε κάποια «τάξη» τις σκέψεις και τα θέλω σου.

Και μετά το φευγιό του, τι;

Δεν είναι εύκολο (στην πράξη) να νιώθεις το καλοκαίρι μέσα σου τις υπόλοιπες τρεις εποχές του χρόνου. Αυτό δεν σχετίζεται με την ομορφιά των εποχών που μπορούν να απολαύσουν οι αισθήσεις σου. Περισσότερο «αγγίζει» τα συναισθήματα – και για πολλά από αυτά δεν  έχουν βρεθεί οι κατάλληλες λέξεις για να τα περιγράψουν.

Αυτό το τελευταίο είναι εκείνο που διατηρεί ζεστή τη σκέψη μας στα κρύα βράδια που θα έλθουν. Ίσως μπροστά μας να είναι οι εποχές της αναθεώρησης της σκέψης μας. Μπορεί να είναι η περίοδος των αποφάσεων για ένα καλύτερο (για εμάς) αύριο. Ενδεχομένως μας προσφέρεται ο χρόνος του ξεκαθαρίσματος των πραγματικών δικών μας θέλω από τα δήθεν δικά μας. Ακόμα μπορεί η περίοδος που έρχεται να είναι εκείνη που χρειάζεται η λογικής μας (μετά τα βιώματα του καλοκαιριού) προκειμένου να διαπραγματευτεί την παραχώρηση μεγαλύτερου «κομματιού» της στο συναίσθημα.

Κλείνοντας

Τα καλοκαίρια θα είναι πάντα εδώ για να τα ζήσουμε, να τα ονειρευτούμε, να τα αναπολήσουμε ή να τα φανταστούμε. Αυτό που εμείς θα πρέπει να «δουλέψουμε» με εμάς είναι το πως δεν θα «σπαταλάμε» τη μοναδικότητα αυτής της εποχής ακολουθώντας κατά βήμα αποκλειστικά και μόνο τα προστάγματα της λογικής μας.

Καλό σχεδιασμό για το επόμενο..

Μεγάλωμα. Το «περπάτημα» είναι κοινό - τα μονοπάτια αλλάζουν.

/0 Comments/in /by

Μεγάλωμα! Αυτή την πορεία μας μέσα στο χρόνο θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με ταξιδέματα σε άγνωστους προορισμούς. Αυτό το χαρακτηριστικό του άγνωστου μας δυσκολεύει στις επιλογές του πριν ώστε να αντιμετωπίσει το μετά. Είναι από εκείνες τις ρότες ζωής που μόνο με βίαιο τρόπο μπορούν να σταματήσουν. Αν δεν συμβεί αυτό, το μεγάλωμα δεν είναι επιλογή μας, είναι ένα δεδομένο χαρακτηριστικό της ζωής μας. Αυτό που εμείς επιλέγουμε είναι τα μονοπάτια που θα ακολουθήσουμε.

Τα πρώτα «εφόδια»

Ξεκινάμε λοιπόν την περιήγηση στα μονοπάτια της ζωής μας με οδηγό συνήθως τα ακούσματα των μεγαλύτερων (γονιών, δασκάλων, φίλων ή συγγενών) που αποτελούν για εμάς μια πρώτη χαρτογράφηση του αύριο. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία αυτές οι πρώτες «πληροφορίες ζωής» χαρακτηρίζονται από αγάπη και καλοπροαίρετη διάθεση.

Συνήθως θέλουμε δύο 10ετίες της ζωής μας για να αρχίσουμε τον προσωπικό εμπλουτισμό των προηγούμενων πρώτων ακουσμάτων. Αυτό γίνεται μέσα από την εργασία μας, τις σπουδές μας, τις σχέσεις μας και από το άθροισμα όλων αυτών που ακούει στο όνομα εμπειρία.

Βέβαια αυτός ο εμπλουτισμός είναι αρκετές ή και πολλές φορές κατ' επίφαση προσωπικός

Η συνέχεια

Φθάνουμε στα χρόνια της δημιουργίας. Αυτή εμφανίζεται σε κάθε συνθετικό επίπεδο της ζωής μας, όπως σε επαγγελματικό, κοινωνικό, οικογενειακό, σχέσεων, προσωπικότητας και συμπεριφοράς.

Αυτή η διαδικασία προσδιορισμού του στίγματός μας έρχεται σαν αποτέλεσμα των επιθυμιών μας οι οποίες όμως σπάνια είναι αποκομμένες από την «ανάγκη» συμβιβασμού με τα θέλω των άλλων.

Ο συμβιβασμός είναι πολλές φορές απαραίτητος στις περισσότερες μορφές συμβίωσης. Δεν είναι κατακριτέος λοιπόν. Τα προβλήματα ξεκινούν από τη στιγμή που αυτά που «παραδίδεις» εν ονόματι του συμβιβασμού αλλοιώνουν το είναι σου ή στερούν τα σημαντικά θέλω σου.

Ο χρόνος δεν σταματάει

Τώρα έχουμε (τουλάχιστον ηλικιακά) πράγματι μεγαλώσει.  Δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι το αποδεχτείς, αλλά να το αρνείσαι ασφαλώς δεν σε βοηθάει.

Είναι η εποχή των δύο (συνήθως) επιλογών.

Οι υποστηρικτές της πρώτης χαίρονται με αυτά που δημιούργησαν - ενίοτε τα διαφημίζουν, σπάνια αποδέχονται τα λάθη τους, είναι ικανοποιημένοι με τις επιλογές τους, δύσκολα διαπραγματεύονται τη σιγουριά των μέχρι τώρα γνωστών – δεδομένων ζωής, και απολαμβάνουν τα ήρεμα νερά της λίμνης τους.

Οι θιασώτες της δεύτερης επιλογής είναι άτομα που χωρίς να είναι πλεονέκτες ή χωρίς να έχουν διάθεση υποτίμησης της μέχρι τώρα ζωής τους αισθάνονται ότι δεν βρήκαν το «ξεχωριστό» στην πορεία τους. Αυτός είναι ο λόγος που δεν συμβιβάζονται με το συνηθισμένο.

Πιστεύουν στο ξεχωριστό και έτσι συνεχίζουν την προσπάθεια ανακάλυψής του μέσα από τα λόγια του Νίκου Καζαντζάκη «Ό,τι επιθυμείς να το φωνάζεις δυνατά, αγρίμι να γίνεσαι. Δεν ταιριάζει η μετριότητα με τη λαχτάρα».

Ελάχιστοι το συναντούν (Μια τυχερή ζωή).

Είναι εκείνοι που στο μεγάλωμα τους έζησαν τη (με θετική έννοια) μοναδικότητα αυτού που δεν ήξεραν ότι υπάρχει!

Κλείνοντας

Δεν είμαστε εμείς που θα προκρίνουμε τη μία από τις δύο προηγούμενες επιλογές ζωής γιατί το καλύτερο ορίζεται από την «ανησυχία» της προσωπικότητας του καθενός. Δεν μπορείς να προτρέπεις όλους για το «ψάξιμο» της υπέρβασης - ούτε είναι εύκολη η διαχείριση μιας τέτοιας «γνωριμίας». Η εμφάνισή της όμως στο μεγάλωμά σου είναι μοναδική!

Παγκοσμιοποίηση και Οικονομικός πόλεμος.

/0 Comments/in /by

Και να λοιπόν που αν και ζούμε (εδώ και χρόνια) την παγκοσμιοποίηση (globalization)  και το ελεύθερο εμπόριο (free trade) αρχικά οι ΗΠΑ και στη συνέχεια η Κίνα εν ονόματι κάποιων εμπορικών συμφωνιών που θα ήθελαν έχουν αποφασίσει (και ήδη εφαρμόσει) την επαναφορά ποσοτικών περιορισμών στις εμπορικές τους συναλλαγές.

Μήπως ένας νέος οικονομικός πόλεμος (trade war)  βρίσκεται προ των πυλών;

Παγκοσμιοποίηση και διεθνές εμπόριο

Μέσα στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης τα διάφορα εμπόδια του διακρατικού εμπορίου όπως δασμοί, φόροι, ποσοστώσεις ή επιδοτήσεις σταδιακά αποσύρονται, αν και πλήρως δεν καταργήθηκαν ποτέ.

Οι οραματιστές του εγχειρήματος της παγκοσμιοποίησης θεωρούν ότι η άμεση ή έμμεση κατάργηση των ποσοτικών περιορισμών στις εισαγωγές – εξαγωγές θα επιφέρει, λόγω του ανταγωνισμού, αύξηση των εμπορικών συναλλαγών σε διεθνές επίπεδο, πτώση των τιμών των προϊόντων, χαμηλότερη ανεργία και πιο αποτελεσματική κατανομή του πλούτου,

Εάν ο προηγούμενος ισχυρισμός είναι αληθής τότε ο καταναλωτής θα έχει αναμφίβολα ωφεληθεί.

Επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ στις εισαγωγές προϊόντων από την Κίνα

Πριν λίγες μέρες διαβάσαμε για την προοπτική των ΗΠΑ να επιβάλουν πρόσθετους δασμούς 10% σε αξίας $300bn εισαγόμενων  από την Κίνα προϊόντων. Βέβαια αυτό δεν είναι κάτι (εντελώς) νέο, μια και ήδη από το 2018 είχαν επιβληθεί δασμοί στις εισαγωγές χάλυβα, αλουμινίου και όχι μόνο.

Οι ΗΠΑ ασφαλώς μπορούν να ισχυριστούν ότι κάνοντας ακριβότερες (λόγω επιβολής δασμών) τις εισαγωγές τους δίνουν ώθηση στην Αμερικανική βιομηχανία  - παραγωγή, αυξάνουν τις θέσεις εργασίας ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται τα έσοδα της κυβέρνησης λόγω της επιβολής των δασμών. Βεβαία αυτή η  κίνηση περισσότερο «μοιάζει» με μέσο πίεσης προκειμένου να επιτευχθούν εμπορικές συμφωνίες που εξυπηρετούν την  χώρα.

Όμως οι έχοντες αντίθετη άποψη υποστηρίζουν ότι τα προηγούμενα θα έχουν μόνο προσωρινό χαρακτήρα διότι αν οι Αμερικανικές επιχειρήσεις δεν μπορέσουν να μειώσουν τις τιμές των προϊόντων τους  θα υστερούν σε όρους ανταγωνιστικότητας στο διεθνές εμπόριο.

Πρόσθετα, η επιβολή δασμών σε εισαγόμενα προϊόντα (π.χ. χάλυβας) που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή άλλων προϊόντων (π.χ. αυτοκίνητα) θα αυξήσει την τιμή των δεύτερων κάτι το οποίο ασφαλώς δεν θα είναι υπέρ του καταναλωτή.

Η (αναμενόμενη) αντίδραση της Κίνας

Το γεγονός ότι η Κίνα εξάγει πολύ περισσότερα προϊόντα απ’ ότι εισάγει από τις ΗΠΑ «αδυνατίζει» την αποτελεσματικότητα της επιβολής από την μεριά της αντίστοιχων μέτρων (αν και ήδη αυτό έχει γίνει) και βέβαια μια τέτοια κίνηση δεν αποτελεί σημαντικό «εργαλείο» ενίσχυσης της θέσης της.

Όμως γνωρίζουμε ότι υπάρχουν και άλλα μέσα – τρόποι αντίδρασης ειδικά όταν αναφερόμαστε σε κράτη με τόσο ισχυρές οικονομίες.

Για παράδειγμα είναι γνωστό το πόσο μεγάλη είναι η αξία των Αμερικανικών ομολόγων που έχει αγοράσει η Κίνα (περίπου 1,12 τρισ. δολάρια). Και ασφαλώς το να έχει στην «ιδιοκτησία» της ένα σημαντικό  μέρος του Αμερικανικού «κράτους» είναι κάτι το οποίο δεν μπορεί εύκολα να αγνοηθεί. Δεν θα μπορούσαμε να αποκλείσουμε μια πιθανή αύξηση του κόστους δανεισμού των ΗΠΑ (λόγω ανόδου της απόδοσης των ομολόγων) αν η Κίνα προχωρήσει σε μαζικές πωλήσεις.

Ένα δεύτερο παράδειγμα αφορά την δυνατότητα που έχουν τα κράτη να «κάνουν» τις εξαγωγές τους πιο «φτηνές» μέσω της υποτίμησης του νομίσματός τους. Κάτι το οποίο και συνέβη στην προκειμένη περίπτωση μια και η Κίνα  «άφησε» το νόμισμά της (Yuan) να διολισθήσει (σε σχέση με το Αμερικανικό δολάριο) στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 11 ετών.

Επίλογος - Συμπεράσματα (με αρκετές απορίες)

Η πρώτη διαπίστωση αφορά το γεγονός ότι μέτρα προστατευτικού χαρακτήρα,  αν και δεν συνάδουν με τη λογική του ελεύθερου εμπορίου που οραματίστηκε η παγκοσμιοποίηση, εξακολουθούν να εφαρμόζονται.

Ο εν εξελίξει οικονομικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας που περιγράψαμε αποτελεί ένα πρόσφατο παράδειγμα λήψης μέτρων προστατευτικής πολιτικής τα οποία πέραν των άμεσων συνεπειών τους, ασφαλώς είχαν (και εν δυνάμει μπορεί να έχουν περισσότερες) και παράπλευρες επιπτώσεις, όπως για παράδειγμα στις χρηματιστηριακές αγορές (οι οποίες λόγω της παγκοσμιοποίησης λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία), στις τιμές του πετρελαίου, του χρυσού αλλά και άλλων αγαθών ενδεχομένως πρώτης ανάγκης.

Δυσκολευόμαστε να «υποθέσουμε»  ότι οι ΗΠΑ δεν γνώριζαν την (αναμενόμενη) αντίδραση της Κίνας στην απόφασή τους για επιβολή δασμών στα προϊόντα που εισάγουν από αυτή τη χώρα;

Αν η από τη μεριά μας δυσκολία αποδοχής της προηγούμενης υπόθεσης είναι δικαιολογημένη τότε αναρωτιόμαστε για την χρησιμότητα κάποιων κινήσεων στην οικονομική σκακιέρα όταν είναι γνωστή η αντίδραση του «αντιπάλου».

Βέβαια, πάντα υπάρχει το «ενδεχόμενο» κάποιες κινήσεις να γίνονται γιατί «πρέπει» να γίνουν χωρίς το πρέπει να είναι απαραίτητα ορατό..

Ορθολογική συμπεριφορά και αποτελεσματικότητα των αγορών. Περνώντας από τη θεωρία στην πράξη. (Μέρος Β – Αποτελεσματικότητα αγορών)

/0 Comments/in /by

Η αποτελεσματικότητα των αγορών (Efficient Market Hypothesis) υποστηρίζει ότι οι τιμές των χρεογράφων έχουν στην κάθε περίοδο ενσωματώσει όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες. Κάτι που σημαίνει ότι καταργείται η έννοιας της «παραπάνω ή κρυφής πληροφόρησης» με αποτέλεσμα να θεωρείται αδύνατον να νικηθούν από κάποιον που ενδεχομένως γνώριζε το «παραπάνω».

Αν υιοθετήσουμε την προηγούμενη υπόθεση θα πρέπει να δεχτούμε ότι οι τιμές των μετοχών είναι πάντα «δίκαιες» οπότε οι όροι υποτιμημένη ή υπερτιμημένη μετοχή δεν θα έχουν πεδίο εφαρμογής στις χρηματαγορές.

Θεωρώντας δε δεδομένη (μια και σύμφωνα με τη θεωρία οι όποιες νέες πληροφορίες ενσωματώνονται «αυτόματα» στην τιμή) την ύπαρξη «δίκαιης» τιμής και στο  μέλλον η θεμελιώδης και τεχνική ανάλυση μάλλον δεν προσφέρουν χρησιμότητα σε εκείνον που ασχολείται με τις χρηματιστηριακές αγορές. Και βέβαια αυτή η «ανυπαρξία» χρησιμότητας θα αφορά εκτός από την τωρινή αποτίμηση της μετοχής και τις προοπτικές της στο αύριο.

Ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν για την αποτελεσματικότητα των αγορών

Με διάθεση «ανάγνωσης» περισσότερο του πραγματικού (όχι του θεωρητικού) τρόπου λειτουργίας της χρηματιστηριακής αγοράς τα παρακάτω ερωτήματα θα πρέπει προσεκτικά να απαντηθούν:

  1. Γιατί να αγοράσουμε μια μετοχή που πάντα θα έχει «δίκαιη» τιμή; Και το ερώτημα είναι διπλό γιατί δεν αφορά μόνο το κίνητρο (το γιατί) του σημερινού αγοραστή αλλά και το αντίστοιχο κίνητρο του μελλοντικού που θα πρέπει να βρούμε για να την πουλήσουμε.
  2. Μήπως αναφερόμαστε στις «μη υπαρκτές» προϋποθέσεις μιας πλήρως ανταγωνιστικής αγοράς;
  3. Πόσο κοντά στην πραγματικότητα είναι η υπόθεση της ενσωμάτωσης στην τιμή της μετοχής όλων των πληροφοριών;
  4. Είναι πράγματι γνωστές σε όλους όλες οι πληροφορίες;
  5. Δεν υπάρχει «καθυστέρηση» στην ενημέρωση;
  6. Το ενδεχόμενο «λανθασμένης» πληροφόρησης στις χρηματιστηριακές αγορές είναι κάτι που παρατηρείται σπάνια;
  7. Αν όλα λειτουργούν σύμφωνα με την εν λόγω υπόθεση της αποτελεσματικής αγοράς γιατί συμβαίνει το φαινόμενο της φούσκας;
  8. Γιατί μετά το σπάσιμο της φούσκας αναφερόμαστε σε υπερτιμημένες μετοχές;
  9. Γιατί αναφερόμαστε σε ανακατανομή του εισοδήματος μετά από κάθε χρηματιστηριακή κρίση (εφόσον είναι όλα δίκαια..);
  10. Μήπως οι αγορές λειτουργούν μη αποτελεσματικά και γι αυτό «υπάρχουν»;

Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα θα έρθουν σαν αποτέλεσμα της σκέψης, της γνώσης και της εμπειρίας του καθενός από εμάς.

Επίλογος

Έχοντας ολοκληρώσει και τα δύο μέρη (Μέρος Α - Ορθολογικός καταναλωτής) αυτού του άρθρου δεν θέλουμε να αρνηθούμε το απαραίτητο της ύπαρξης υποθέσεων - παραδοχών όταν προσπαθούμε να περιγράψουμε οικονομικούς κανόνες ή θεωρίες.

Παρά το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις οι εν λόγω υποθέσεις δύσκολα συναντώνται στην καθημερινότητα (Η πραγματική υπόσταση των οικονομικών μοντέλων) η χρήση αυτής της μεθοδολογίας είναι αναγκαία προκειμένου σε επόμενο επίπεδο ανάλυσης να προσεγγίσουμε την πραγματική λειτουργία της οικονομίας.

Ο κύριος λόγος λοιπόν δεν είναι η παραπλάνηση ή η θεωρητική μόνο προσέγγιση ενός θέματος αλλά το γεγονός ότι τα οικονομικά μεγέθη έχουν μεγάλο βαθμό αλληλεξάρτησης με αποτέλεσμα να απαιτείται η χρήση μοντέλων πολλαπλής παλινδρόμησης και η συμμετοχή της οικονομετρίας για την περαιτέρω ανάλυσή τους. Κάτι που σε πρώτο επίπεδο ανάλυσης θα ήταν απαγορευτικό για την κατανόησή τους.

Ορθολογική συμπεριφορά και αποτελεσματικότητα των αγορών. Περνώντας από τη θεωρία στην πράξη. (Μέρος Α – Ορθολογική συμπεριφορά)

/0 Comments/in /by

Ο καταναλωτής και κατά πόσο μπορεί να τον χαρακτηρίζει η Ορθολογική συμπεριφορά (Rational behavior)

Σύμφωνα με την «θεωρία» υποτίθεται ότι (σαν καταναλωτές) έχουμε πλήρη γνώση των συνθηκών της αγοράς και με τους περιορισμούς του εισοδήματος και των τιμών (των αγαθών) κάνουμε τις σωστές επιλογές κατανομής του περιορισμένου εισοδήματός μας ώστε να μεγιστοποιήσουμε τη χρησιμότητα από την κατανάλωση.

Μια τέτοια συμπεριφορά σαν την προηγούμενη χαρακτηρίζεται σαν ορθολογική.

Αν όμως πέραν της θεωρητικής προσέγγισης θελήσουμε να σκεφτούμε το πως η καταναλωτική συμπεριφορά μας «εμφανίζεται» στην καθημερινότητά μας μάλλον θα «ανακαλύψουμε» ότι η δυνατότητα ύπαρξης «πραγματικής» ορθολογικής συμπεριφοράς αμφισβητείται για συγκεκριμένους λόγους:

  1. Έχουμε πράγματι πλήρη γνώση των συνθηκών της αγοράς;

Μήπως η πληροφόρησή μας είναι εκείνη που θέλουν οι επιχειρήσεις, τα ΜΜΕ ή το κράτος να έχουμε; Και αν ισχύει το δεύτερο, αυτή η πληροφόρηση είναι «πάντα» αυτή που χρειαζόμαστε για να κρίνουμε σωστά τις επιλογές μας; Λειτουργεί δηλαδή απαραίτητα υπέρ μας;

Κάποια παραδείγματα:

Πόσο πλήρης (για εμάς) ήταν η πληροφόρηση που είχαμε το 1999 όταν κάποια επίσημα χείλη διατυμπάνιζαν «το σπάσιμο των 7.000 μονάδων στο ΧΑΑ», ενώ κάποια άλλα (επίσης επίσημα) κτυπούσαν το καμπανάκι τονίζοντας πως «οι αποτιμήσεις της αγοράς είναι ανώτερες από εκείνες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, πράγμα που συνεπάγεται κινδύνους». Παρεμπιπτόντως, την επόμενη ημέρα της συνέντευξης που έδωσε ο δεύτερος σε Ιταλική εφημερίδα και ανέφερε τα περί κινδύνου μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ ζήτησαν την «κεφαλή του επί πίνακι». Είχε τολμήσει να επαληθευτεί μετά από μόλις 2 μήνες...

Πόσο μας έγιναν «γνωστές» οι συνθήκες τις αγοράς όταν 10 χρόνια μετά (2008) ο δανεισμός προς τον ιδιωτικό τομέα σημειώνει ιστορικό ρεκόρ 125,4 € δις (http://econtopia.gr/8-xronia-litotita-2/) και ένα χρόνο μετά (2009) σπάει η φούσκα των δανείων;

Αλήθεια ενημέρωσε κάποιος τον μέσο Έλληνα ότι στην πιθανή επιλογή του να δανείσει το Ελληνικό κράτος αγοράζοντας ομόλογα υπάρχει το ενδεχόμενο να του επιβάλλουν τραγικό «κούρεμα» στην αξίας τους; Όμως τον πληροφόρησαν ότι «έτσι» έπρεπε να βοηθήσει στην ανακεφαλαίωση των τραπεζών οι οποίες «μαύρισαν» το όνομά του όταν δεν μπορούσε να αποπληρώσει (μέσα στην κρίση) το δάνειο που αυτές τον «παρακάλεσαν» (http://econtopia.gr/metasximatismos-rolou-trapezon-krisi-2008-meros-b/) να συνάψει δύο μόλις χρόνια πριν  Υπήρχαν πολλοί «ενημερωμένοι» για κάτι διαφορετικό πέραν του ότι τα κρατικά ομόλογα «είχαν τη φήμη» τοποθέτησης (σχεδόν) μηδενικού ρίσκου;

  1. Μεγιστοποίηση χρησιμότητας

Κατασκευάζοντας μια καμπύλη αδιαφορίας για 2 αγαθά και με μια καμπύλη εισοδηματικού περιορισμού «βρίσκουμε» διαγραμματικά το σημείο που θέλουμε! Παραγωγίζουμε και τις συναρτήσεις και να και οι «σωστές» ποσότητες! Όλα καλά και λυμένα λοιπόν! (http://econtopia.gr/i-theoria-tis-xrisimothtas-oi-vasikes-ipotheseis/)

    • Αυτά τα 2 αγαθά που ασχολούμαστε πόσο κοντά (αριθμητικά) είναι στην πραγματικότητα των καθημερινών καταναλωτικών αποφάσεών μας;
    • Χρησιμότητα λαμβάνουμε «μόνο» από την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών;
    • Ή το νέο profile του ανθρώπινου είδους ορίζει τη χρησιμότητα μόνο με αριθμούς αγνοώντας ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως ο ελεύθερος χρόνος μας, η ηρεμία μας (http://econtopia.gr/i-krimeni-apo-arithmous-euimeria-tis-poiotitas/ ) ή η άρνησή μας να περάσουμε την πόρτα της κατάθλιψης.

       3.   Πρόσθετα

θα πρέπει να «θυμηθούμε» ότι αναφερόμαστε σε ανθρώπους (όχι σε robots) κάτι που σημαίνει την πιθανή διαφοροποίηση της συμπεριφοράς σε ελάχιστο χρονικό διάστημα λόγω πραγματικής ή όχι μεταβολής κάποιου στοιχείου του εσωτερικού ή εξωτερικού περιβάλλοντος. Το γεγονός αυτό δυσχεραίνει την γενίκευση ή την ύπαρξη γραμμικών σχέσεων στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Η συμβολή των behavioral economics  σε αυτό το σημείο είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Και έχοντας την (υπό αμφισβήτηση σωστή για τις επιλογές ΜΑΣ) πληροφόρηση, μια «λογική» χρησιμότητας που ενδεχομένως διαφωνούμε και την ανθρώπινη υπόστασή μας «θέλουμε» να  αναφερόμαστε σε rational behavior!

Μήπως θα πρέπει να ξανασκεφτούμε αν «αυτό» το rational χαρακτηρίζει τη δική ΜΑΣ συμπεριφορά ή τα θέλω ΑΛΛΩΝ;

 

Στο Μέρος Β θα αναφερθούμε στο κατά πόσο οι αγορές χαρακτηρίζονται αποτελεσματικές.